کاوشی در اصول عقاید صفحه 130

دوم - بی تردید قرآن، به یک باره و به صورت کتابی پیوسته و کامل، پس از نقد و بررسی و آزمون فراوان عرضه نشده است. بلکه نزول قرآن، تدریجی و در طول ٢٣سال صورت گرفت، آن هم در وضعیت های ناهمگون و ناسازگار و به مناسبت های مختلف از جهت نوع و هدف. بسیاری از آیات آن نیز به یک باره و بدون پیش بینی نازل شده تا این شبهه ایجاد نشود که با فکر و تأمل و مانند آن بیان شده است.

اگر سخنی این چنین پراکنده و با اهداف گوناگون، از بشری صادر شود که پیوسته در معرض غفلت و خطا و عدم گنجایش و احاطه است، بی شک واجد اختلاف، ناهمگونی و تضاد فراوان خواهد بود. پس نبودِ اختلاف در قرآن کریم، گواهی است بر صدور آن از سوی خدایی که از غفلت و اشتباه مبراست و بر همه چیز احاطه کامل دارد.

این، تمام آن چیزی بود که توانستیم دربارۀ اعجاز قرآن مجید و شواهد صدق آن، به قلم آوریم و آشکار است که حق مطلب را، به درستی و کمال ادا نکرده ایم. اگرچه قرآن کریم، خود، به صورتی کامل و بی نیاز از استشهاد و دفاع، حقانیت و صدق خویش را اثبات می کند: «و کلام پروردگارت، با صدق و عدل، به حدّ تمام رسید و هیچ کس نمی تواند کلمات او را دگرگون سازد، و او شنوا و داناست» . (1)