کاوشی در اصول عقاید صفحه 17

برای او عذر موجهی نمی بیند. ازاین روست که ما پیش از این، دربارۀ نقش مهم عقل در دین و لزوم پیروی از آن در این امر حیاتی، نکته هایی را برشمردیم.

علل اختلاف مردم در ادیان

پرسش: در اینجا ممکن است این سؤال پیش آید که راز اختلاف بزرگ انسان ها در ادیان مختلف چیست و چگونه می توان با وجود این تفاوت، از قوت و برتری حجت های دینِ حق و روشنی برهان های آن سخن گفت؟

بی شک برخی از مردم از سر لجاجت یا مصالح دنیوی، با حق مخالفت می ورزند. اما بیشتر مردم این گونه نیستند و هر کدام دین و عقیدۀ خود را از سر اخلاص و باور یقینی می پذیرند و طبق برنامه ها و آموزه های آن عمل می کنند و در ترویج آن می کوشند و آن چنان در دفاع از آن پا می فشارند که حاضرند در این راه از تمام دلبستگی های خود، حتی جان خویش، بگذرند و دلیل آن نیز مخفی بودن دین حق بر آنهاست.

ازاین روست که برخی می گویند: حق آن گونه که می گویند، روشن و برملا نیست و هرکسی با هر عقیده و دینی، در آن معذور و بی گناه است، مگر آنکه با وجود روشن بودن حجت ها برای وی، روی گردانی اش از دین حق، از روی دشمنی، تأمین منافع دنیوی و مانند آن باشد. خدای متعال در کتابش به همین مطلب اشاره می کند و می فرماید:

وَ مَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلَّا الَّذِینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَیِّناتُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ (بقره:٢١٣)

تنها [گروهی از] کسانی که کتاب را دریافت داشته بودند و نشانه های روشن به آنها رسیده بود، به خاطر انحراف از حق و ستمگری، در آن اختلاف کردند.

و این عدّه، بسیار اندک اند.

پاسخ: بالا بودن اختلاف و درگیری در دین حق، با وضوح آن منافاتی ندارد؛ زیرا