کاوشی در اصول عقاید صفحه 187

اختیار معصوم (ع) در طاعت و ترک معصیت

اشاره

چون این مطلب را دانستی، بدان که معصومان نیز همانند مردم عادی که در انجام واجبات و ترک گناهان مختار هستند - هرچند که تقدیر و ارادۀ الهی بر آنان سلطه دارد - در انجام تمام واجبات و طاعات و ترک تمام محرمات و گناهان، دارای اختیار و اراده اند. ایشان تمام واجبات و عبادات را با اختیار خود انجام می دهند و تمام محرمات و گناهان را به ارادۀ خویش ترک می کنند و عصمت دربارۀ ایشان بدین معناست که اطاعت و فرمان برداری از خداوند، بر تمام اعمال و رفتار و حالات آنان سایه افکنده و سرتاسر زندگی شان را در بر گرفته است؛ بی آنکه در حقیقت و خاستگاه عصمت، میان ایشان و دیگران که معصوم نیستند، تفاوتی باشد.

در اینجا دو مسئله، خلاف این مطلب را به ذهن ها می رساند:

عصمت، جبر نیست

نخست: تعبیر آوردن به «عصمت» که در لغت به معنای منع و بازداشتن است. گاه نیز این عصمت به خدا نسبت داده می شود و می گویند: خدای متعال او را از گناهان بازداشت. در زیارت جامعۀ کبیره می خوانیم: «خدا شما را از لغزش ها بازداشت و از فتنه ها در امان قرار داد. . .» .

اما باید دانست که در اینجا منظور از منع و بازداشتن، منع اجباری و بدون اختیار نیست، بلکه به معنای آماده سازی اسبابی است در جهت توفیق شخص به اختیار کردن طاعت و دوری از معصیت، آن هم در طول زمان و در تمام اوقات و حالات؛ اسباب و عللی چون کمالِ عقل و قوت شخصیت، پاکی نفس، اعمال نیکویی که توفیق می آورند، یادآوری ها و یاری های الهی، و اموری مانند اینها که سبب می شوند سرانجام، انسان خوبی ها و طاعات را اختیار نماید و از گناهان بپرهیزد.

گاهی اوقات و در برخی حالات، خداوند متعال این اسباب و علل را برای توفیق