کاوشی در اصول عقاید صفحه 206

خوش گمانی به اشخاص، پس از شناختن حق

دوم: خوش گمانی به افراد - علی رغم جایگاه اجتماعی برخی از آنان- پس از اختلافات و تفرقه های موجود در میان مسلمانان، امری است نابه جا؛ زیرا با توجه به آنچه پیش تر بیان کردیم، عده ای از حقیقت آشکار رویگردان شده اند؛ اگرچه میان ایشان، افرادی از اهل علم و معرفت و منسوب به تقوا و پرهیزکاری، بلکه دارای تقدس و احترام ویژه نیز وجود داشته باشد.

با این همه، شایسته نیست که بگوییم: این عده بدون آگاهی یا بی اعتنا به حق، پا از گسترۀ حقیقت بیرون نهاده اند و با وجود معصوم نبودن و اختلافات بینشان، آنها را بر دیگران ترجیح دهیم. صحیح این است که نخست حقیقت را با ادلۀ متقن آن بشناسیم و سپس آن را میزانِ تمایز افراد از یکدیگر قرار دهیم.

امیرمؤمنان علی (ع) فرمود: «حق را بشناس، اهل حق را خواهی شناخت» . (1)

گویند: روزی حارث بن حوت نزد علی (ع) آمد و گفت: «آیا می پنداری که من اصحاب جمل را گمراه می دانم؟» امام (ع) فرمود: «ای حارث، تو زیر پای خود را دیده ای و بالاسرت را نه. پس سرگردان شده ای. تو حق را نشناخته ای تا اهلش را بشناسی و باطل را نیز ندانسته ای تا اهل باطل را تشخیص دهی» . (2)

اکنون از سر منطق پذیرفته نیست که برای دست یابی به حق، به گفتار و عملکرد افراد متوسل شویم. مگر هنگامی که عصمت آن افراد یا اتفاق جملۀ امت مسلمان بر صداقت و عظمت ایشان، ثابت و بر آن یقین حاصل شده باشد. این مطلب هنگامی خود را بیشتر و مهم تر جلوه می دهد که خروج و سرپیچی عده ای از مسلمانان از آن حقیقت، آشکار گردد؛ زیرا در این صورت، اطمینان به ایشان و سخنانی که دربارۀ حوادث و رویدادهای مؤید یا مخالف حق می گویند، روا نخواهد بود؛ زیرا بعید نیست