کاوشی در اصول عقاید صفحه 270

کرد و عده ای به یاری اش پرداختند و کسانی، از جمله ابوحنیفه، به هواداری او برخاستند. (1)

- محمد بن عبدالله بن حسن، علیه منصور دوانیقی قیام کرد و عده ای از فقها و بزرگان مدینه به حمایتش پرداختند. (2)

- در تاریخ آمده که بسیاری از فقها، کسانی را که در صدد خلع بعضی از خلفای عباسی و استیلای بر آنها و به دست گرفتن حکومت بودند، پشتیبانی می کردند. . . در این باره، مواردی بسیار می توان یافت که با مشروعیت نظامِ زور و غلبۀ مورد قبول عامه، همخوانی نداشته، با آن در تضاد است.

نظریۀ شورا

اشاره

در اینجا مطلبی می ماند و آن این است که چه بسا جمهور می کوشند این ادعا را به کرسی بنشانند که خدای عزّوجلّ بر توانایی و شایستگی امت اسلام به عنوان بهترین امت، صحه گذاشته و کار آنان را به خودشان وانهاده و این امر، به نص و تصریح نیاز ندارد؛ چون امت به نظام شورا در امر خلافت و امامت اعتماد کرده و خدای سبحان به جهت مشروع بودن این نظام، آن را تأیید کرده است.

بررسی این نظام را طی دو مطلب پی می گیریم:

الف) بیان شروطی که باید در جعل نظام شورا معتبر دانست و بدون آنها این قرارداد، امکان ندارد؛

ب) ارزیابی خود نظام شورا، اگر آن شروط جمع و فراهم باشد.

الف) شروط بایسته در جعل نظام شورا

اشاره

جعل و تشریع نظام فرضی شورا امکان ندارد، مگر با وجود شروط سه گانه: