کاوشی در اصول عقاید صفحه 281

داشته، در خود داشته اند، اما در نتیجۀ تباه کاری سلطه گران و قدرت طلبان، ضایع شده و آثار آنها مخفی مانده است.

دوم: ما در مقدمۀ «مقصد سوم» گفته ایم که دلایل باید چندان روشن باشد که اگر اختلافی میان امت اسلامی پیش می آید، پس از وجود دلایل آشکار باشد. اما برخی ادعا کرده اند که این مطلب در مورد بحث ما، در صورتی تحقق می یابد که نص بر امامت هر امامی، در هر عصری به طور کامل و کافی روشن باشد و بر امامت آن امام، حجتی بی نقص و بسنده اقامه شود. ازاین رو وضوح آن نص برای مردم زمانِ هر یک از ائمه (علیهم السلام) به تنهایی کافی نخواهد بود؛ زیرا مسلمانان متأخر از زمان امام (ع) نیز باید به ایشان اعتقاد و باور داشته باشند، پس باید برای عصر بعدی نیز روشن باشد.

پاسخ این است که بودنِ دلیلِ کافی و حجتِ روشن بر امامت، بدین معنا نیست که عبارت و جملات نص، با تمام دقایق و ریزه کاری ها، در همۀ عصرها، روشن و معلوم باشد. بلکه می توان در بعضی زمان ها، به راه های دیگری، همانند سه راه پیش گفته متوسل شد؛ به گونه ای که به طور اجمال و بدون معلوم کردن دقیق و تفصیلی عبارت نص، خود کاشف از وجود یک نص واضح باشد.

مثلاً در عصر صحابه که هنوز معایب عمل نکردن به نص در امامت، ظهور نیافته و گونه های اختلاف امّت آشکار نشده و مردم بر مقدس بودن عده ای خاص، به اتفاق نظر نرسیده بودند. در آن زمان این شکل از بیان، بر لزوم نص نمی توانست بر جایگاه استدلال تکیه بزند و حجتی کافی و بسنده به شمار آید و امامت شخص اهل بیت (علیهم السلام) از سوی خدای سبحان را اثبات کند. بلکه می بایست نصی روشن و شایع میان امت وجود داشته باشد که در آن وقت وجود داشته است.

با گذشت زمان و تغییر اوضاع و بروز تجربه های تلخ، ظهور معایب و کاستی های آن تجربه ها، یقین به امامت منصوص ائمه (علیهم السلام) حاصل شد و حقانیت گروهی خاص از مسلمانان که از روز نخست، امامت را تابع نص می دانستند و به امامت اهل بیت (علیهم السلام)