- دیباچه 1
- مقدمه 3
- اشاره 7
- مباحث مقدماتی 7
- جایگاه عقل در قرآن و حدیث 8
- بن بست عقل در انجام وظیفه 10
- عقل، منشأ مسئولیت دائم 11
- به کار بستن عقل در امور دینی 13
- ضرورت به کارگیری عقل 13
- چیستی عقل 15
- روشن بودن حجت الهی بر دین حق 16
- علل اختلاف مردم در ادیان 17
- بت پرستی عصر جدید 18
- مخالفت با دینِ حق، خروج از عرصه مسلّمات 20
- صعوبت واقع گرایی در بحث، عذر موجهی نیست 21
- واقع گرایی در بررسی دینِ حق 22
- اشاره 22
- ١. احتمال خطا و اشتباه از هرکس 22
- ٣. مهم، واضح بودن دلیل است، نه قانع کردن خصم 23
- ٢. تعیین حدود دلالت دلیل 23
- کلیات 26
- اشاره 26
- اشاره 27
- گفتار نخست: لزوم تفحص کردن از دین 27
- وجوب دفع کردن ضرر از خود 27
- تمرکز ادیان بر ثواب و عِقاب آخرتی 28
- وجوب پرهیز از ضرر احتمالی 28
- نمونه هایی از بیانات قرآن دربارۀ ثواب و عقاب اُخروی 29
- وجوب بررسی ادلۀ دین بر هر که دعوت آن را شنیده 32
- دیدگاه قرآن دربارۀ مستبدان و عنادورزان 35
- اشاره 35
- گفتار دوم: وجوب پذیرفتن حق 35
- لزوم تحقیق در درستی دلیل 37
- گفتار سوم: عام بودن حجیت عقل 38
- اشاره 40
- [اصول دین] 40
- گفتار چهارم: مسائل دینی ای که باید آموخت 40
- [اصول مذهبِ حق] 41
- اقرار اجمالی یا تفصیلی به هر حقیقت دینی ای واجب است 42
- تأکید قرآن و حدیث بر اقرار به حقایق دینی 43
- در عقاید، دلیل کافی باید داشت 46
- بخش اول: توحید 48
- اشاره 48
- اشاره 49
- توحید، امری فطری و اساسی 49
- درآمد 49
- صداقتِ پیامبر (ص) در ادعای نبوت، دلیلی بر توحید 51
- اشیاء یا ممتنع اند، یا ممکن، یا واجب 53
- اشاره 53
- فصل اول: اثبات آفریدگار عالم 53
- اشاره 53
- وجود اشیای ممکن، علتِ وجوددهنده می خواهد 54
- واجب الوجود بی آغاز و جاودانه است 54
- ضرورت احتیاجِ اثر به مؤثّر 55
- وجود عالَم باید بر علّتِ علّت ها استوار باشد 56
- ادعای تسلسل علل تا بی نهایت 57
- ادعای قدیم بودن ماده در این عالم 58
- اشاره 58
- ادعای ازلی بودن ماده باطل است 58
- عروض صورت بر ماده علت می خواهد 59
- وحدت نظام هستی، و ظرافت و شکوه آن 60
- سیر حرکتی هستی، در فیلمی سینمایی 60
- نمونه ای از بیانات قرآنی، درباره آیات الهی 61
- گذشت زمان و تجلی عظمت آفریدگار 64
- اشاره 66
- استدلال بر توحید خداوند، و نفی شریک از او 66
- فصل دوم: نفی شریک از خدا 66
- اتقان و هماهنگی در آفرینش، دلیل بر توحید 68
- خدایان متعدد و جنگِ قدرت 68
- اگر خدا را شریکی بود، مردم را به سوی خود دعوت می کرد 69
- اعتقادِ لازم، توحید است و بس 71
- اشاره 73
- بخش دوم: نبوت و رسالت 73
- اشاره 74
- فصل اول: نیاز بشر به رسولان 74
- قاعده لطف و بعثت انبیا 75
- مناسبت بین عقل و تکلیف 75
- هدایت مردم، تنها با فرستادن رسولان 77
- نو شدن نبوت ها همگام با تحولات اجتماعی 80
- اشاره 80
- فصل دوم: مدت رسالت 80
- یهودیت و مسیحیت 81
- دعوت اسلام در هنگامه ای مناسب 81
- سخنی دربارۀ تورات و انجیل 83
- آمادگی مردم برای شنیدن دعوت اسلام 84
- یهودیت و مسیحیت دین های خاتَم نبودند 84
- گسترش اسلام 85
- زمینه برای فصل بعد 86
- اشاره 88
- فصل سوم: قرآن مجید 88
- ادله اعجاز قرآن 90
- اشاره 90
- اشاره 90
- ١. دلایل اجمالی اعجاز قرآن بدون بیان شکل اعجاز 90
- الف) اعتماد پیامبر (ص) به قرآن 90
- ب) مبارزه طلبی قرآن، دلیل بر اعجاز آن 94
- کوشش های نافرجام برای رقابت با قرآن کریم 95
- الف) اعجاز بلاغی 98
- اشاره 98
- ٢. دلایل اعجاز قرآن در شکل های متفاوت اعجاز 98
- ب) اوضاع عصر جاهلیت 107
- ج) خبرهای غیبی 114
- د) حقایق علمی 119
- اشاره 131
- فصل چهارم: بشارت پیامبران گذشته 131
- اشاره 134
- شواهدی بر صدق ادعای وجود بشارت ها 134
- قرآن اعتراف اهل کتاب را می نویسد 135
- ماجرای مباهله 135
- اشاره های موجود در عهدین به پیامبری محمد (ص) 136
- اشاره 137
- کرامت های اهل بیت (علیهم السلام) 137
- فصل پنجم: معجزات و کرامات 137
- درستی انتساب 138
- ثبت بسیاری از کرامات به مثابه وقایع تاریخی 138
- بعضی معجزات به روایت قرآن 139
- علت عدم ذکر قصه معراج در قرآن 142
- اشاره 143
- سخنی در شکافتن ماه و بازگشت خورشید 143
- تأثیر خورشید و ماه بر سیر عالم هستی 143
- عدم رؤیت این دو معجزه در سرزمین های دیگر 143
- دفع اشکال در قضیۀ شکافتن ماه 144
- دفع اشکال در قضیه بازگشت خورشید 145
- نقل معاندان، بهترین گواه 146
- استمرار و تجدد معجزات و کرامات 159
- فصل ششم: اسلام، برنامه ای فراگیر 160
- اشاره 162
- فصل هفتم: دانش ها و اندیشه های الهی 162
- خطبه های فاطمه زهرا 163
- حقایق علمی در بیان پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) 165
- اشاره 168
- فصل هشتم: اصول گرایی و ارزش محوری در اسلام 168
- وجوب حرمت گذاری اهل بیت بر مسلمانان 174
- اشاره 176
- اهل بیت (علیهم السلام) و آگاهی از حقایق یقینی 176
- فاطمه زهرا و فرجام تاریک امت 176
- نامه امام حسین (ع) به برادرش محمد بن حنفیه 177
- خطبه زینب کبری در مجلس یزید 178
- سخن زینب کبری با امام زین العابدین (ع) 179
- حدیث سلیمان بن هارون 180
- نوشته ای در تعیین ائمه (علیهم السلام) 181
- تأثیرگذاری اهل بیت (علیهم السلام) در پیروانشان 183
- معنای لغوی عصمت 184
- اشاره 184
- گفتار نخست: حقیقت و خاستگاه عصمت 184
- فصل نهم: عصمت پیامبر (ص) 184
- خاستگاه عصمتِ از گناهان 185
- خاستگاه عصمتِ از نادانی و خطا 185
- اشاره 187
- عصمت، جبر نیست 187
- اختیار معصوم (ع) در طاعت و ترک معصیت 187
- وجوب عصمت دلیل بر اجبار نیست 188
- وجوب عصمت پیامبر (ص) در تبلیغ دین 189
- گفتار دوم: دلایل عصمت پیامبر (ص) 189
- اشاره 189
- یک - وجوب عصمت پیامبر (ص) از همه گناهان 190
- دلیل نقلی بر عصمت پیامبر (ص) 191
- دو - عصمت پیامبر (ص) از فراموشی و نسیان 193
- تنها اعتقاد به اصل نبوت واجب است 195
- اشاره 196
- بخش سوم: امامت 196
- اشاره 197
- ادیان آسمانی و آسیبی بزرگ 197
- مقدمه 197
- قرآن کریم و منع از تفرقه 198
- خبر دادن پیامبر (ص) از تفرقۀ امت 199
- فتنه های پیش رو و هشدارها 200
- تهدید قاطعانه و سخت 201
- دلایل روشن بر موقعیت های اختلاف انگیز 202
- اشاره 202
- پایداری در مسیر حق جویی 205
- خوش گمانی به اشخاص، پس از شناختن حق 206
- لزوم روشن بودن ادلۀ امامت 207
- ١. پیشوایی در دین 209
- ٢. پیشوایی در امور دنیا 209
- اشاره 209
- پیامبر (ص) ، پیشوای دین و دنیا 209
- فصل اول: امامت دینی 209
- امامت در باور شیعیان 210
- اشاره 211
- گفتار اول: لزوم قرار دادن امامت دینی 211
- سنّت پیامبر (ص) در معرض نابودی 212
- امامت در ادیان گذشته 213
- مناظرۀ هشام بن حکم در حضور امام صادق (ع) 215
- نیاز اسلام به امامت 215
- رد این ادعا 217
- کافی نبودن وجود مرجع دینی برای رفع اختلاف 217
- عدم تناسب وجوب مرجعیت دینی با مسئله غیبت 218
- پاسخ 218
- گفتار دوم: توقّف امامت دینی به نص 219
- اشاره 220
- گفتار سوم: تصریح بر امامت اهل بیت (علیهم السلام) در دین اسلام 220
- ١. منحصر بودن ادعای تعیین امامت به اهل بیت (علیهم السلام) 221
- احتجاج منصور بن حازم 221
- اشاره 221
- احتجاج ابن اذینه 223
- الف) حدیث ثقلین 226
- ٢. روایات نقل شده در مرجعیت اهل بیت (علیهم السلام) 226
- اشاره 226
- ب) حدیث سفینه 228
- ج) حدیث «اهل بیت من امان امتند» 229
- د) حدیث «جانشینان دادگر» 230
- ه) دو حدیث دیگرگون، اما مناسب 230
- و) تعدادی از روایات وارده در شأن امیرمؤمنان (ع) 231
- ز) آیه تطهیر 237
- ح) احادیث منزلت 239
- ط) روایاتی که بر وصی بودن علی (ع) دلالت دارد 240
- ی) روایاتی که در حق همۀ اهل بیت 241
- اشاره 245
- گفتار چهارم: اهل بیت (علیهم السلام) کیانند؟ 245
- برکاتِ پیشوایی اهل بیت (علیهم السلام) 247
- اشاره 249
- گفتار اوّل: ضرورت نص در امامت 249
- فصل دوم: امامت سیاسی 249
- اشاره 249
- کافی بودن ادلۀ مرجعیت دینی ائمه 250
- اشاره 250
- ١. ادلۀ اجمالی مناسب با ادعای امامیه 251
- اشاره 258
- صداقت شیعه در نقل روایات ائمه (علیهم السلام) 259
- ٢. مقایسۀ رویکرد امامیه با رویکرد عامه 261
- اشاره 270
- اشاره 270
- الف) شروط بایسته در جعل نظام شورا 270
- حدود و ضوابط شورا 271
- ضرورت اقامۀ دلیل شرعی 273
- ضرورت وجود گروهی خاص که. . . 273
- ب) ارزیابی نظام مشورتی 275
- شروطی برای تمام نظام ها 275
- ١. منحصر بودن ادعای نص در ائمه (علیهم السلام) 278
- اشاره 278
- گفتار دوم: اثبات وجود نص دربارۀ دوازده امام 278
- اشاره 279
- آیا این سه طریق کافی است؟ 279
- ٢. ادعای اهل بیت (علیهم السلام) دربارۀ نص 279
- ٣. اجماع شیعه 279
- اشاره 282
- 4. روایات مربوط به امامت 282
- الف) روایات وارده دربارۀ امیرمؤمنان (ع) و اهل بیت (علیهم السلام) به طور عموم 283
- ب) روایات ویژه، مربوط به امامت هر یک از ائمه (علیهم السلام) 306
- آیۀ «اولواالارحام» 307
- ١. امام علی بن حسین، زین العابدین (ع) 315
- اشاره 315
- ٢. امام محمد بن علی باقر (ع) 316
- شواهد بر امام نبودن زید شهید 316
- ٣. امام جعفر بن محمد صادق (ع) 316
- اسلحۀ پیامبر (ص) ، تنها نزد امام است 317
- جریان امامت از پدر به فرزند 318
- امام صادق (ع) شخصیتی متمایز 319
- 4. امام موسی بن جعفر کاظم (ع) 320
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر (ص)» 320
- اشاره 320
- ب) روایات مربوط به انتقال امامت از پدر به فرزند 321
- بطلان ادعای اسماعیلیه 321
- بطلان ادعای فطحیه 322
- وصیت، ویژۀ امام کاظم (ع) 323
- 5. امام علی بن موسی الرضا (ع) 324
- اشاره 324
- الف) روایات مربوط به «سلاح پیامبر خدا (ص)» 325
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 325
- اشاره 326
- الف) روایات سلاح پیامبر (ص) 326
- بطلان ادعای واقفیه 326
- 6. امام محمد بن علی جواد (ع) 326
- ب) روایات استمرار امامت در فرزندان ائمه 327
- خردسالی امام جواد (ع) گواهی بر تأییدات الهی 328
- ٧. امام علی بن محمد هادی (ع) 332
- ٨. امام حسن بن علی عسکری (ع) 333
- چند دسته روایت 335
- ٩. آخرین امام، حجه بن الحسن، امام منتظر (عجل) 335
- اشاره 335
- سرگردانی شیعیان پس از امام عسکری (ع) 341
- گفتار سوم: عصمت ائمه (علیهم السلام) 344
- گفتار چهارم: وجوب شناخت امام 350
- اشاره 353
- بخش چهارم: عدل، حسن و قبح عقلی، قضا و قدر 353
- اشاره 355
- فصل اول: حسن و قبح عقلی 355
- معنی لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ 357
- اشاره 360
- فصل دوم: قضا و قَدَر 360
- بطلان سخن جبرگرایان 361
- بطلان اعتقاد به تفویض 362
- (امر بین امرَیْن) 363
- لوازم اعتقاد به قضا و قَدَر 366
- اشاره 367
- بخش پنجم: معاد 367
- معاد جسمانی 369
- اعتقاد واجب دربارۀ معاد 369
- رستاخیز در دنیا 370
- کتابنامه 373
ب) روایات ویژه، مربوط به امامت هر یک از ائمه (علیهم السلام)
اشاره
گفتیم که لازم نیست در این بحث روایاتی را بیاوریم که همۀ مسلمانان قبول کرده اند، بلکه به طور عام، ذکر روایات مورد پذیرش قائلین به وجود نص، دربارۀ امامت دینی و دنیایی امیرمؤمنان (ع) و اهل بیت (علیهم السلام) ، کفایت می کند. همچنان که یادآور شدیم در این باره روایات مستفیضه، بلکه متواتر و مقبول نزد شیعه و اهل سنت است که تصریح دارند ائمه (علیهم السلام) دوازده نفرند. نیز گفتیم که این دسته از نصوص، جز بر مذهب امامیه که امامت را به نص الهی و تعداد ائمه (علیهم السلام) و ویژگی های ایشان را مشخص می داند، تطبیق نمی کند.
از مطالب سابق، در مقام اول، روشن شد که نخستین این ائمه (علیهم السلام) ، امیرمؤمنان (ع) است و پس از آن حضرت (ع) ، فرزند بزرگوارشان امام حسن (ع) و سپس امام حسین (ع) ؛ چون این دو در عصر پیامبر (ص) ، با امیرمؤمنان (ع) بودند و از اهل بیت (علیهم السلام) به شمار می آمدند. پس احتمال اینکه دیگرانی غیر آن دو مراد باشند، بی جاست. افزون بر اینکه در بعضی از روایات عامه و مستفیضه، بلکه متواتر، به امامت آنها تصریح شده و بدون تردید، هرکس به نص یا ویژه بودن امامت برای اهل بیت (علیهم السلام) اقرار کند، امامت حسنین (علیهما السلام) را انکار نخواهد کرد. نهایت اینکه امام حسن (ع) مقدم است؛ چون فرزند بزرگ امیرمؤمنان (ع) بوده و در بعضی از روایات نیز مقدم داشته شده و امیرمؤمنان (ع) برای امامت پس از خود، به آن حضرت وصیت کرده بود. بلکه فرض امامت امام حسن (ع) ، تقدم ایشان بر امام حسین (ع) را لازم می آورد؛ چون پیش از وی از دنیا رفته است.
امامت، منحصر در فاطمی ها
جای تأمل و تردید ندارد که پس از امام حسین (ع) امامت باید در علویان از بنی هاشم و به خصوص در فاطمی های ایشان قرار گیرد؛ زیرا: