کاوشی در اصول عقاید صفحه 355

فصل اول: حسن و قبح عقلی

اشاره

معتقدان به عدل الهی، همچون شیعیان دوازده امامی و معتزله، بر این باورند که بعضی از افعال و کارها، صرف نظر از اینکه شرع آن را خوب و نیک بشمارد، خود دارای حُسن ذاتی اند؛ مانند وفای به عهد، راستگویی، امانت داری، پاداش در مقابل اطاعت، عدالت در حکم، لطف کردن خدای متعال به بندگان، هدایت آنها به آنچه مایۀ مصلحت آنان است و. . . .

پاره ای افعال نیز، صرف نظر از اینکه شارع مقدس آنها را قبیح و زشت بداند یا نه، ذاتاً قبیح اند؛ همچون عهدشکنی، خیانت در امانت، دروغ، تکلیف به امور خارج از توان، عذاب کردن جاهلِ قاصر، ثواب دادن در قبال معصیت، عقاب در برابر طاعت و. . . .

نتیجۀ این مطلب آن است که افعال قسم اول بر خدای متعال واجب است و افعال دستۀ دوم بر او ممتنع؛ چرا که او حکیم و کمال مطلق است.

غیر از عدلیه، دیگران می گویند: کار خوب آن است که شارع خوب بداند و هیچ قبیح و زشتی وجود ندارد مگر کارهایی که شارع قبیح می شمارد و از آنجا که خدای متعال مالک همه چیز است و محکوم کسی واقع نمی شود، لذا