- پیش گفتار 3
- بخش اول کلیّات 6
- اشاره 6
- معانی اصطلاحی 7
- معنای لغوی 7
- 1. تعریف حدّ 7
- اشاره 8
- 2. پیشینه تاریخی جرایم و مجازات های حدّی 8
- پیشینه تاریخی زنا 8
- پیشینه تاریخی لواط 13
- پیشینه تاریخی مساحقه 15
- پیشینه تاریخی قذف 17
- پیشینه تاریخی دزدی 19
- پیشینه تاریخی شراب خواری 24
- پیشینه تاریخی محاربه 24
- اشاره 26
- بخش دوم بررسی ابعاد مختلف اجرای حدود 26
- 1. ویژگی های مجازات های حدی در اسلام 27
- ویژگی های مجازات های حدی در مقایسه با قصاص 27
- اشاره 27
- ویژگی های مجازات های حدی در مقایسه با تعزیرات 28
- اشاره 29
- 2. بررسی وجوب و عدم وجوب اجرای حدود در عصر غیبت 29
- قول به وجوب و دلایل آن 30
- قول به عدم جواز و دلایل آن 32
- بیان دو نکته لازم 35
- 3. لزوم احراز آگاهی و علم مجرم به احکام شرع 36
- 4. نفوذ حکم حاکم و ولی فقیه در اجرای حدود 38
- راه های ثبوت جرایم حدی 41
- اشاره 41
- 5. شرایط اجرای حدود 41
- اشاره 41
- الف) کمیت اقرار 41
- یک _ اقرار 41
- ب) کیفیت اقرار 42
- ج) شرایط اقرار کننده 44
- دو _ شهادت شهود 44
- الف) کمیت شهود 44
- ب) کیفیت شهادت شهود 45
- ج) شرایط شهود 46
- سه _ علم حاکم (قاضی) 47
- اشاره 50
- عوامل عمومی 50
- اشاره 50
- قاعده درء 50
- 6. عوامل سقوط حدود 50
- اشاره 50
- ب) معنای لغوی و اصطلاحی «شبهه» 51
- الف) مستندات روایی قاعده 51
- ج) معنای واژه «تدرء» 52
- د) ملاک در عروض شبهه 52
- ه) مصادیق شبهه و دایره شمول قاعده درء در مجازات های حدی 53
- اشاره 62
- الف) جهل حکمی 62
- جهل و نا آگاهی 62
- ب) جهل موضوعی 63
- توبه و نقش آن در سقوط مجازات های حدی 64
- اشاره 64
- ب) تعریف اصطلاحی توبه 65
- ج) چگونگی سقوط حدود به واسطه توبه 65
- الف) تعریف لغوی توبه 65
- 7. اجرای حدود بر بیماران، مجروحان و زنان باردار 69
- عدم اجرای حدود در سرزمین دشمن 70
- 8. جنبه های اخلاقی و روانی در اجرای حدود 70
- اشاره 70
- عدم اجرای حدود در گرما و سرمای شدید 73
- اجرای حدود به قصد قربت و عدم تعدی و تفریط در آن 73
- 9. عوامل تشدید کننده حدود 74
- اشاره 74
- تعدد و تکرار جرم 75
- تعدد و تکرار جرم زنا 76
- تعدد و تکرار در جرم قذف 77
- تعدد و تکرار در جرم شراب خواری 77
- تعدد و تکرار در جرم مساحقه 77
- علّت تشدید حدود در نظام حقوقی اسلام در صورت تکرار جرم 78
- تعدد و تکرار در جرم سرقت 78
- شرایط زندگی مجرم 79
- وقوع جرم در زمان ها و مکان های مقدس 80
- 10. عوامل تأخیر و تخفیف در اجرای حدود 81
- 11. آثار و اهداف اجرای حدود در اسلام 83
- اشاره 83
- خوار کردن بزهکار 84
- اجرای عدالت 86
- اصلاح بزهکار 89
- حفظ نظم و امنیت عمومی 93
- عبرت گیری و ارعاب عمومی و خصوصی 94
- تشفی خاطر بزه دیده 97
- تطهیر و رهایی بزهکار از کیفر اخروی 98
- حفظ نهاد خانواده، عفت عمومی و ارزش های اخلاقی 100
- حفظ عقل و جلوگیری از شیوع رفتارهای حیوانی در جامعه 101
- حفظ اموال و مالکیت 103
- افزایش رزق و روزی 104
- شیوع فساد در جامعه 105
- 12. آثار ترک اجرای حدود 105
- اشاره 105
- از میان رفتن قبح جرایم و گناه های حدی در جامعه 107
- بدبختی، نابودی و هلاکت فرد و جامعه 107
- عذاب اخروی 109
- 13. اجرای حدود بر کفّار 110
- 14. چگونگی اجرای حدود در صورت اجتماع چند حد بر یک شخص 111
- 15. بررسی حکم قطع دست با استفاده از عمل جراّحی یا بی حسّی اعضا 111
- 16. بررسی حکم پیوند دست سارق 112
- 17. بررسی شبهات وارد شده به مجازات های حدّی 114
- اشاره 114
- بررسی شبهه وارد به حد قتل و اعدام 114
- بررسی شبهه وارد به حد تازیانه (شلاّق) 115
- بیماری روانی؛ علت وقوع جرم 116
- بررسی شبهه خشونت در کیفرهای حدی 121
- تعارض مجازات های خشونت آمیز حدی با کرامت انسانی 135
- قراردادی بودن قانون و عدم راهیابی حقیقت و غیر حقیقت در آن 136
- نبودن مستند شرعی برای حکم سنگسار زناکار 137
- علت جاری نشدن حکم قذف در مورد همسران 139
- 18. علنی یا مخفی بودن اجرای حدود 140
- اشاره 140
- اجرای عدالت در سقوط مجازات به دلیل عفو و توبه 140
- اقوال موجود در مسئله 141
- بررسی اقوال و بیان قول مختار 142
- فلسفه وجوب حضور گروهی از مؤمنان هنگام اجرای حدود 144
- اجرای علنی حدود به تشخیص حاکم اسلامی و ولی فقیه 145
- اختیارات حاکم اسلامی و ولی فقیه در اجرای علنی یا غیر علنی حدود 147
- بخش سوم همراه با برنامه سازان 151
- اشاره 151
- نقش رسانه در اجرای حدود 152
- نقد و بررسی عملکرد رسانه 156
- معرفی مراکز 158
- پرسش های مردمی 158
- پرسش های کارشناسی 159
- کتاب نامه 160
- الف) کتاب ها 160
- ب) مقالات 164
آشکار است که چنین رویکردی به مجازات، افزون بر تأکید بر احتیاط در اجرای مجازات ها، می تواند دلیل بر تخفیف و مسامحه اسلام در مجازات های حدی و اهتمام فراوان شارع مقدس به حفظ دماء و نفوس مسلمانان باشد.
این قاعده از نظر حقوق دانان اسلامی از قواعد تفسیری است و با قاعده «تفسیر به نفع متهم» در حقوق جزای عرفی از جنبه هایی همتایی دارد. پیشینه تاریخی این قاعده بسیار زیاد است. در کتاب های فقهی گذشته _ از شیعه و سنی _ بدان استناد شده است.(1)
الف) مستندات روایی قاعده
الف) مستندات روایی قاعده
مستند این قاعده، روایات معتبری است که شیعه و سنی آن را از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده اند. در یکی از این روایات آمده است:
اِدْرَئُوا الْحُدودَ عَنِ الْمُسْلِمین ما اسْتَطَعْتُم، فَاِنْ وَجَدتُم لِلْمُسلِمِ مَخْرَجَهً فَخَلّوُا سَبیلَه فَانَّ الاِمامَ لاَن یُخطِئَی فِی الْعَفوِ خَیرٌ مِن اَنْ یُخطِی ءَ فِی العُقُوبَه.(2)
تا آن جا که می توانید حدود را بر مسلمانان اجرا نکنید، پس اگر راه گریزی برای فراری دادن مسلمان از حد پیدا کردید، او را رها سازید؛ زیرا اگر حاکم در عفوکردن خطا کند، بهتر از آن است که در مجازات خطا کند.
در حدیثی دیگر آن حضرت می فرماید:
«ادرئوا الحدود بالشبهات؛ حدود را با شبهه ها دفع کنید».(3)
ب) معنای لغوی و اصطلاحی «شبهه»
ب) معنای لغوی و اصطلاحی «شبهه»
1- برای آشنایی بیش تر، نک: سید مصطفی محقق داماد، قواعد فقه بخش جزایی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1379، چاپ اول، صص 40 _ 90.
2- محمدبن عیسی بن سوره، سنن ترمذی، مصر، مکتبه الحلبی، 1382 ق، چاپ اول، ج 4، ص 15.
3- وسائل الشیعه، ج 18، ص 336.