فقه نینوا: پرسش و پاسخ پیرامون زیارت عاشورا و کیفیت آن... صفحه 184

1- 465. الرساله التولانیّه، مخطوطه مکتبه مجلس الشوری المرقّمه 8421. : الورق 175 .

2- 466. بحار الأنوار: 98 / 117. وقال قدس سره فی موضع آخر منه ما هذا کلامه: أقول : ذهب بعضهم إلی أنّ الحائر مجموع الصحن المقدّس، وبعضهم إلی أنّه القبّه السامیه، وبعضهم إلی أنّه الروضه المقدّسه وما أحاط به من العمارات القدیمه من الرواق والمقتل والخزانه وغیرها. والأظهر عندی أنّه مجموع الصحن القدیم لا ما تجدّد منه فی الدوله العلّیه الصفویّه - شید اللَّه أرکانهم . والّذی ظهر لی من القرائن وسمعت من مشایخ تلک البلاد الشریفه أنّه لم یتغیّر الصحن من جهه القبله ولا من الیمین ولامن الشمال، بل إنّما زید من خلاف جهه القبله، وکلّ ما انخفض من الصحن وما دخل فیه من العمارات فهو الصحن القدیم، وما ارتفع منه فهو خارج عنه، ولعلّهم إنّما ترکوه کذلک لیمتاز القدیم عن الجدید، والتعلیل المنقول عن ابن إدریس رحمه الله منطبق علی هذا، وفی شموله لحجرات الصحن من الجهات الثلاثه إشکال (بحار الأنوار: 86 / 89).

وفی تحفه الزائر :

امّا حدّ حائر، پس از کلمات علما مختلف ظاهر می شود، بعضی گفته اند که: آنچه احاطه کرده است به آن دیوارهای صحن .

پس تمام صحن وعمارات متّصله به روضه مقدّسه - از مسجدین وغیر اینها - همه داخل خواهد بود.

وبعضی گفته اند که: اصل ضریح است وبس (1).

وبعضی گفته اند: ضریح است با عمارات متّصله به آن.

وظاهر کلام اکثر علما ومشهور میان سکنه آن دیار، آن معنی اوّل است (2).

أقوال الفقهاء فی تحدید الحائر

اشاره

هذه هی العبارات الواصله إلینا فی تحدید الحائر، والمتحصّل منها اختلافهم فی ذلک علی أقوال ؛