- اهداء 1
- اشاره 6
- 2- مفهوم شناسی 7
- 1-3- بهره برداری آزاد 8
- 3- کاربری 8
- اشاره 8
- 2-3- بیشتر برای تردد 9
- 3-3- تنها برای تردد 11
- اشاره 17
- اشاره 18
- 1- بهره برداری های خطر ساز 18
- 1-1- حکم تکلیفی 18
- 2-1- حکم وضعی 19
- 2- بهره برداری های اختلال ساز 22
- اشاره 22
- 1-2- حکم تکلیفی 24
- 1-1-2- تجاوز از حدود الهی 24
- اشاره 24
- 2-1-2- قاعده نفی حَرَج 25
- اشاره 30
- 1-1- ساخت دکه 31
- اشاره 31
- اشاره 31
- 1- ساخت وساز 31
- 1-1-1- حکم تکلیفی 32
- 2-1- ساخت مسجد 35
- 3-1- ساخت سایه بان 37
- اشاره 37
- 1-3-1- حکم تکلیفی 38
- 2- باز کردنِ در به معابر 42
- 2-3-1- حکم وضعی 42
- 3- حفاری 43
- اشاره 43
- 1-3- با انگیزه های شخصی 44
- 2-3- با انگیزه های عمومی 44
- 4- خرید و فروش 47
- 1-5- حکم تکلیفی 51
- اشاره 51
- 2-5- جابه جا کردن 51
- 3-5- اختلاف در گزینش مکان 52
- 4-5- ایجاد آفتاب گیر 54
- 6- ایجاد لغزندگی 58
1- مکارم، القواعد الفقهیه، 2/150-151.
2- برای اطلاع بیشتر، ر.ک: فقه الصادق فی شرح التبصره، 18/444-446.
در بیشتر منابع علم اصول فقه، به چهار احتمال در معنای حدیث «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» بیان شده که عبارتند از: نهی از ضرر، (1) نفی حکم به لسان نفی موضوع، (2) نفی حکم ضرری(3) و نفی ضرری که جبران نمی شود؛(4) اما به نظر می رسد که این حدیث با خبر دادن از نبود ضرر در هستی، در مقام بیان نامطلوب بودن ضرر نزد قانون گذار است(5) و به همین جهت، هم چنان که این حدیث، نافی جعل حکم ضرری است، حاکی از عدم جواز ایراد ضرر و ضرار در خارج نیز هست.(6) افزون بر این، برخی از روایات هم چون روایت صدوق نیز به خوبی بر این مطلب دلالت دارد:
من ضارّ مسلما فلیس منّا و لسنا منه فی الدّنیا والآخره؛(7) هرکس به مسلمانی آسیب برساند، نه از ماست و نه ما در دنیا و آخرت با او هستیم.
2-1- حکم وضعی
هر گونه استفاده از گذرگاه های عمومی که به طور عمدی یا غیر عمدی باعث آسیب دیدگی عابران یا وسایل نقلیه شود، ضمان را به دنبال دارد؛ یعنی آسیب زننده موظف است خسارت های مالی فرد آسیب دیده را بسته به موردش جبران کند.