موضوع شناسی فقه صفحه 26

می گوید : بیّنه طهارت مقدم است و در صورتی که هر دو طرف بیّنه داشته باشند ، هر دو بیّنه ساقط می شوند ، به شرطی که بیّنه طهارت مستند به علم باشد . اما اگر بیّنه طهارت مستند به اصل باشد ، بیّنه نجاست تقدم می یابد .

( سید محمد کاظم طباطبایی یزدی ، العروه الوثقی ، ج 1 ، ص 7-96 )

مرحوم خویی (ره) : در بحث تعارض اسباب ثبوت تطهیر ، علم وجدانی را در رتبه نخست و پس از آن بیّنه را بر دیگر اسباب مقدم می دارد و آن را پس از علم ، قوی ترین امارات و حجج می داند ، گرچه بلافاصله اقرار را بر بیّنه ( در باب قضا ) بیشتر می شمرد . ( علی غروی تبریزی ، کتاب الطهاره ، ( تقریرات درس خویی ) ، ج 3 ، ص 285 )

هم ایشان در رابطه با تعارض میان شیاع و بیّنه برای اثبات موضوع تخصصی ( اعلمیت مجتهد ) معتقد است : در صورتی که شیاع مفید علم باشد ، مقدم بر بیّنه است و الا بیّنه تقدم دارد .

مرحوم تبریزی (ره) هم در این رابطه فرموده است : در صورتی که شیاع مفید علم نباشد مثل اینکه شیاع میان غیر اهل خبره باشد ، به قول اهل خبره اخذ می شود خواه بیّنه باشد یا نه . ( سید ابوالقاسم خویی ، صراط النجاه ، ج 2 ، ص 9 )

به نظر ما ابزار شناخت نسبت به یکدیگر دارای تقدم و تاخرند و لذا علم در درجه نخست و پس از آن اطمینان یا علم عرفی قرار دارند . و در صورت نبود این دو ، به ترتیب نوبت به دیگر مراحل می رسد .

بنابراین چهارچوبه معینی در رابطه با حل تعارض میان ابزارهای شناخت در این زمینه ، ارائه نشده است و لذا بسته به نوع موضوع و استفاده از نوع ابزار مربوط به هر نوع نظریاتی ابزار شده است .

طرق تشخیص موضوعات تخصصی

اشاره

* علم و شیاع مفید اطمینان .

* بیّنه و به وجهی باخبر ثقه .

فی المثل مرحوم خویی (ره ) در رابطه با طرق اثبات دو موضوع تخصصی (اجتهاد) و ( اعلمیت ) می گوید : اجتهاد و نیز اعلمیت مرجع با علم و شیاع مفید اطمینان و بیّنه و به وجهی باخبر ثقه ثابت می شود و در بیّنه و خبر ثقه .

البته در اینجا معتبر است که مخبر ( در خبر ثقه ) ، از اهل خبره باشد .