موضوع شناسی فقه صفحه 30

1- موضوع پیچیده و پر اهمیت باشد .

2- در مواردی که شرع در آن دخالت کرده و تعدد یا عدالت و یا هر دو را شرط کرده باشد .

4 - محدوده حجیت قول خبره یا کارشناس :

اشاره

گفته آمد که دلیل و یا پشتوانه حجیت قول اهل خبره دلیل لبی سیره عقلا است . از آنجا که دلیل لبی فاقد اطلاق و عموم است ، برخی به بیان قدر متیقن در آن پرداخته اند ، فی المثل مرحوم آخوند خراسانی در این رابطه می گوید : والمتَیقَّنُ مِنْ ذلکَ اِنما هُوَ فیما اذا کانَ الرّجوعُ الوثوقَ و الاطمینانَ . ( آخوند خراسنی ، کفایه الاصول ، ص 287)

قدر متیقن از آن در جای است که رجوع عقلا به اهل خبره ( در یک صنعت ) موجب وثوق و اطمینان شود چرا ؟ زیرا بنای عقلا به هنگام شک و عدم اطمینان بر تعبد به قول اهل خبره نیست ، چرا که تعبد از وظایف متشرعه است . البته ، مرحوم حکیم این وثوق و اطمینان را ( نوعی ) می داند و نه شخصی ، چرا که بنای عقلا بر اعتبار این قسم استقرار یافته است . ( سید محسن حکیم ، حقائق الاول ، ج 2 ، ص 95 )

وجه حجیت رای و نظر کارشناس در چند نمونه فقهی :

غالب فقها ماضین و معاصر ، قول خبره را از مقوله شهادت دانسته اند و لذا شرط قبول رای اهل خبره را ، امور معتبر در شهادت برشمرده اند ، فی المثل ؛

- شیخ طوسی : در مبسوط ، در بحث وصیت در بیان اقسام بیماری ها می گوید :

... مرضی مشکل است که صرفا افرادی خاص آن را می شناسند و در این قسم از مرض به اهل خبره در پزشکی آنهم مسلمان ، نه اهل ذمه مراجعه می شود و ... سپس عدالت و تعدد را ( مثل شهادت ) در اهل خبره مذکور شرط می داند . ( شیخ طوسی ، المبسوط ، ج 4 ، ص 45 )

- مرحوم محقق کرکی در جامع المقاصد ، در بحث وصیت به هنگام سخن درباره تصرفات مریض ، تشخیص مرض مخوف را به عهده اهل خبره اهل طب دانسته .