موضوع شناسی فقه صفحه 5

و هکذا در مورد شناخت معانی الفاظی که دارای معانی شرعی خاص نبوده باید به معانی عرفی آن مراجعه کرد ، فی المثل اگر در وصیت نامه ویا وقف نامه ، برای (اقربای) خود مالی را معین کرده باشد ، برای شناخت معنای این لفظ باید به عرف مراجعه نمود .

الحاصل : هر گاه عرف و عادت در زمان ما در مسائلی مثل مکیل و موزون و محدود تغییر کند ،

و یا مثلاً شرایط (یا مبنی علیها العقد) عوض شود، مثل شرایط و قوانینی که درباره ی استخدام کارگر و کارمند در عرف قرار داده شده ، هنگامی که کسی را استخدام کنند بدون ذکر یا نفی آن شرایط،عرف می گوید : قرار داد آن شرایط را شامل می شود و باید که مطابق آن عمل کرد .

2- اصول عملیه :

وقتی که نصی در کتاب و سنت بطور عام یا خاص در موارد موضوعی وجود نداشته باشد ، جهت کشف حکم آن به اصول عملیه یعنی اصل برائت ، استصحاب ، تخییر و احتیاط مراجعه می شود .

این اصول بر حسب شرایط خاصی در علم اصول بیان شده است و هر یک در ظرف خاصی جریان می یابد و لذا ممکن است مواد غذایی جدیدی ابداع شود که مشمول هیچیک از نصوص عام و خاص که در کتاب و سنت آمده نگردد ، که در این صورت به وسیله ی اصل برائت آن را حلال به حساب می آوریم . چنین حکمی در موارد استصحاب و احتیاط و تخییر نیز جاری است .

در متن و باطن حکم ، این معنا خوابیده است که هیچ حکمی بدون موضوع نمی باشد . ، اعم از اینکه :

1- این حکم به معنای اصطلاحی باد که از آن تعبیر به حکم شرعی می شود .

2- یا از قبیل احکام منطقی باشد که عبارتست از : الاذعانُ بالنسبته علی ایحال احکام شرعیه ای که فقه متکفل آنهاست هر یک مترتب بر موضوع اند :

چه احکام تکلیفیه ، یعنی وجوب ، حرکت ، استحباب ، کراهت و اباحه که هر یک بلا تردید باید بر یک موضوعی حمل شوند