متأسفانه، این عوامل تنها باعث سستی روح تعبّد در مسائل اجتماعی اسلام نمی شود، بلکه پایه های تعبّد در مسائل فردی و عبادی را نیز می لرزاند؛ زیرا اسلام همواره داعیۀ شمول در همۀ حوزه های حیات را داشته است و سستی اعتقاد در یک حوزه، پایه های اعتقادی را در حوزه های دیگر نیز سست می کند.
عوامل بی توجهی عملی به دین
دستۀ دوم از عوامل عبارت اند از عواملی که اعتقاد دینی را سست نمی کند، اما باعث بی توجهیِ عملی به دین می شود؛ یعنی باعث نمی شود فرد مسلمان بگوید فلان مسئله جزو اسلام نیست، بلکه سبب می شود که اصلاً در پی آموختن مسائل اسلام نرود یا درعمل اهمیت لازم را به آن ندهد. ناآشنایی جوانان با مسئلۀ تقلید، جزو این دسته از عوامل محسوب می شود.
به نظر می رسد عوامل دستۀ نخست خطر عمیق تری برای فرهنگ اسلامی به شمار می آیند؛ ولی عوامل دستۀ دوم که باعث کم اهمیت شدن مسائل اسلام نزد مردم می شوند، ازنظر آماری فراگیرترند.