لوامع صاحبقرانی، مقدمه، ص: 1 صفحه 318

استنجا بیان فرمودند، و بیان عدم استنجا از جهت ریح را به آن تعجب بیان فرمودند و اللَّه تعالی یعلم.

باب اقسام الصلاه

اشاره

این بابی است در بیان اجزای نماز و در این جا دو مجاز است یکی آن که اجزا، را اقسام گفتن مجاز است چون اقسام را در افراد استعمال می کنند، و علاقه تجوز آن که گویا هر جزوی از این اجزا، نمازیست بر سر خود. و دویم طهارت را جزو نامیدن مجاز است و وجه این مجاز آن است که چون طهارت شرط صلاه است و نماز بدون آن صحیح نیست پس گویا جزو اعظم صلاه است.

[نماز سه جزو دارد]

(و قال الصّادق صلوات اللَّه علیه الصّلاه ثلاثه اثلاث، ثلث طهور، و ثلث رکوع و ثلث سجود) کلینی روایت کرده است به سند حسن کالصحیح و جمعی این قسم حدیث را صحیح می دانند که ابراهیم بن هاشم در آن است از حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه که نماز سه جزو دارد، یک ثلث آن طهور است که عبارت است از وضو و غسل و تیمم و ازاله نجاست از جامه و بدن و مصلی و غیر آن چنانکه بعضی از آنها گذشت و بعضی خواهد آمد.

و ثلثی دیگر رکوع است و ثلثی دیگر سجود است، و اجزاء نماز اگر چه بیشتر است اما چون اهتمام بشأن رکوع و سجود بیشتر است لهذا حق سبحانه و تعالی در قرآن مجید امر به آن فرموده است که «ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا» این دو جزء را فرمودند تا مکلف اهتمام بشأن این دو جزو بیشتر داشته باشد و غرض از ذکر طهارت با دو جزو اعظم آن است که مکلف اهتمام بشأن طهارت داشته باشد که منزله جزو اعظم نماز است بلکه ثلث نماز است، و یا آن که مسایل

لوامع

صاحبقرانی، ج 1، ص: 342

طهارت ثلث مسایل نماز است، و چون نیکو تأمل نمایند چنین است و اللَّه تعالی یعلم.

باب وقت وجوب الطهور

اشاره

و این بابیست در بیان وقت واجب شدن طهارت. و علما از آیه استدلالات کرده اند مناسب آنست که اول تفسیر آیه کرده شود و آن چه از آن استنباط کرده اند مذکور شود و بعد از آن شروع در حدیث شود چنانکه وعده شد.

[آیات ]

قال اللَّه تبارک و تعالی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَی الْکَعْبَیْنِ وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضی أَوْ عَلی سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدِیکُمْ مِنْهُ ما یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لکِنْ یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَ لِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ «1».

ترجمه اش اینست که ای گروهی که ایمان به خدا و رسول خدا و ائمه هدی صلوات اللَّه علیهم آورده اید هر گاه به نماز برخیزید و اراده نماز داشته باشید پس بشویید رویهای خود را، و دستهای خود را تا مرفقها، و مسح کنید بعضی از سرهای خود را و پاهای خود را تا کعبها، و اگر جنب باشید پس غسل جنابت