لوامع صاحبقرانی، مقدمه، ص: 1 صفحه 535

بمجرد یک پشیمانی از همه در می گذرند و جمعی که پشیمانی ایشان کامل باشد:

فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ یعنی این جماعت را بفضل خود مبدل می سازد گناهان ایشان را بحسنات به این معنی که از نامه عمل ایشان گناهان غیر متناهی محو می شود و بعوض هر گناهی اضعاف آن از حسنات نوشته می شود خصوصا جمعی که توبه ایشان سبب توبه دیگران باشد بلکه نسبت باین جماعت به اعتبار هر نفسی غیر متناهی از حسنات نوشته می شود و حساب نعمتهای الهی بر بندگان به اضعاف مضاعف از این بیشتر است لهذا حق سبحانه و تعالی فرموده است که وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ»

یعنی اگر خواهید که در مقام تعداد نعم الهی درآیید احصای آن نمی توانید کردن به درستی آدمی بسیار ظلم کننده است بر نفس خود که شکر نعمت چنین معبودی را به جا نمی آورد که به ازای هر شکری غیر متناهی از نعمت من بر او مضاعف گردد و بسیار کافر نعمت

است که هر چند به او احسان می کنیم نمی فهمد و اگر فهمید آن نعمت را نسبت به دیگران می دهد و اگر بمن نسبت دهد در برابر آنها مخالفت و کفران نعمت می کند و بسط این کلام را در شرح صحیفه کامله خواهند یافت إن شاء اللَّه تعالی.

[تنها وجوب غسل جنابت از قرآن استفاده می شود]

(و الغسل کلّه سنّه ما خلا غسل الجنابه) یعنی همه افراد غسل سنت است بغیر از غسل جنابت یعنی وجوب غسل جنابت از قرآن مجید است که حق سبحانه و تعالی بر سبیل امر واجب از بندگان طلب فرموده است و باقی اغسال خواه واجب مثل غسل حیض و نفاس و استحاضه و غسل میت و مس میت، و خواه سنت مثل باقی اغسال که مذکور شد از سنت سید المرسلین صلی اللَّه علیه و آله ظاهر شده است و بر این مضمون احادیث بسیار وارد شده است.

[غسل جنابت از وضو کافی است ]

(و قد یجزئ الغسل من الجنابه عن الوضوء لأنّهما فرضان اجتمعا فأکبرهما یجزئ عن اصغرهما و من اغتسل لغیر جنابه فلیبدأ بالوضوء ثمّ یغتسل و لا یجزئه الغسل عن الوضوء لأنّ الغسل سنّه و الوضوء فریضه و لا یجزئ سنّه عن فرض) و بتحقیق که غسل جنابت از وضو کافی است زیرا که غسل جنابت و وضو هر دو واجبست که وجوب هر دو از قرآن ظاهر شده است پس آن چه بزرگتر است که غسل است از کوچکتر که وضوست مجزیست و کسی که اغسال دیگر کند غیر غسل جنابت پس باید که ابتدا به وضو کند و بعد از آن غسل کند و مجزی نیست او را غسل از وضو زیرا که آن غسل سنت است و وضو فرض است و مجزی نیست سنتی از فرض.

این مضمون را در روایات ندیده ام و دور نیست که صدوق روایتی دیده باشد و محتمل است که صدوق خود استنباط از روایات کرده باشد و نکته باشد بعد از وقوع.

و علی ای حال شکی نیست در آن که در

غسل جنابت احتیاج به وضو نیست چون احادیث صحیحه بلکه متواتره وارد شده است در آن که احتیاج به وضو نیست و وضو با غسل جنابت در حدیثی وارد شده است و آن حدیث باصطلاح متأخرین صحیح نیست و شیخ طوسی حمل کرده است آن را بر استحباب و آن نیز وجهی ندارد زیرا که احادیث بسیار وارد شده است که وضو با غسل جنابت بدعتست و حمل بر تقیه ظاهرتر است و اکثر علمای ما نقل اجماع کرده اند بر آن که بدعتست و خلافی که هست در غیر غسل جنابت است.

اکثر علما واجب می دانند از جهت مرسله ابن ابی عمیر از شخصی از حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه که در هر غسلی پیش از آن وضو هست مگر غسل جنابت و حق اینست که وضو هست و لیکن بر سبیل استحباب چون در روایات صحیحه وارد شده است که کدام وضو طهارتش بیش از غسل