لوامع صاحبقرانی، مقدمه، ص: 1 صفحه 545

و بعضی از علما از امثال این حدیث از احادیث صحیحه بسیار استدلال کرده اند بر آن که در وطی دبر زن اگر منی نیاید غسل واجب نیست و لیکن صریح نیست در آن مطلب زیرا که ظاهر ما دون غیر وطی است. و از آن طرف نیز احادیث صحیحه وارد شده است که هر گاه مرد با زن وطی کند و داخل کند ذکر را غسل واجب می شود.

و اکثر علما گفته اند که داخل کند شامل قبل و دبر است و این نیز صریح نیست چون ممکن است که دخول محمول بر متعارف باشد و از آن طرف نامتعارفست و آن چه وارد شده است در وطی دبر دو حدیث مرسل است که در یکی وارد است که غسل بکند و در دیگری وارد شده است که غسل واجب نیست.

و جمع میان این دو حدیث باین می توان کرد که غسل سنت باشد و بعضی از حدیث پیشتر استدلال کرده اند بر وجوب غسل چون حضرت امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمودند که چگونه غسل واجب نباشد و حال آن که حد واجبست و در اینجا حد رجم واجبست پس غسل نیز واجب باشد و چون اکثر آن را حمل بر تقیه کرده اند استدلال مشکل است.

حاصل آن که دلیلی تمام نیست بر

وجوب غسل در جماع در دبر زن یا مرد یا حیوان بدون انزال منی و لیکن چون اکثر علما بر وجوب غسلند اگر نعوذ باللَّه چنین چیزی واقع شود احوط غسل است و وضو بعد از غسل یا پیش از آن و احوط آنست که هر جا وضو را با غسل جمع کنند اول وضو بسازند و دیگر غسل بکنند چون در احادیث صحیحه وارد شده است که وضو بعد از غسل بدعتست.

[رطوبت مشتبه بعد از غسل ]

(و سئل صلوات اللَّه علیه عن الرّجل یغتسل ثمّ یجد بعد ذلک بللا و قد کان بال قبل أن یغتسل قال لیتوضّأ و ان لم یکن بال قبل الغسل