لوامع صاحبقرانی، مقدمه، ص: 1 صفحه 622

مراد از بند دست است که اندکی بالای کف است تا سر انگشتان. و بعضی از علما اکتفا بسر انگشتان کرده اند. و بعضی گفته اند که از مرفق مسح می کنند طرفین دست را. و هر دو قول مخالف ظاهر آیه است و بر قول اخیر حدیث صحیح وارد است و لیکن محمول بر تقیه است. و بعضی سنت می دانند و نکردن اولی است.

و اما آن چه گفته است که بعد از زدن دست را بیفشاند افشانیدن دستها در احادیث صحیح و کالصحیح وارد شده است و منافات با ظاهر آیه ندارد و بر تقدری که لازم باشد که چیزی از خاک بر دست بچسبد سنت است افشاندن زیادتی آن که سبب آن نشود که رو بدنما شود.

و اما فرقی که صدوق و جمعی کثیر از اصحاب کرده اند میان تیمم بدل از وضو و تیمم بدل از غسل که بدل از وضو یک

مرتبه دست بر زمین زند، و از برای غسل دو مرتبه حدیث صریحی که دلالت کند بر این معنی ندیده ام. و حدیث زراره، و محمد بن مسلم را که مستند آن ساخته اید هر دو دلالت بر نقیض مطلب دارند.

و احادیث صحیحه در غسل وارد شده است که حضرات ائمه معصومین صلوات اللَّه علیهم یک مرتبه دست بر زمین زده اند مثل صحیحه زراره که گذشت از برای بدل از غسل و غیر آن، و احادیث مطلقه واقع شده است که یک مرتبه دست بزن، و احادیث دو مرتبه نیز مطلق واقع شده است، و حدیث صحیح سه مرتبه نیز واقع شده است، و حدیث صحیح چهار مرتبه نیز واقع شده است.

و جمعی از علما یک مرتبه را واجب می دانند و زیاده را سنت و جمعی به تخییر قایلند و خالی از قوت نیست. و احوط آنست که از برای هر یک از وضو و غسل دو تیمم بکند یکی یک ضربی و یکی دو ضربی و اللَّه تعالی یعلم.

[شخصی که جنب شود آب را تیمم می کند، چون بیابد آب را پس غسل کند و اعاده نکند نماز را]

(و سأل عبید اللَّه بن علیّ الحلبیّ ابا عبد اللَّه صلوات اللَّه علیه عن