لوامع صاحبقرانی، مقدمه، ص: 1 صفحه 646

اضطرار از نمد زین و یال اسب تیمم می کند.

و در حدیثی دیگر از حضرت امام رضا صلوات اللَّه علیه وارد شده است که هر گاه آب و خاک یافت نشود تیمم از گل می کند. و این اخبار منافات با اخبار سابقه ندارد و لیکن ظاهر قویه زراره تقدیم گل است بر خاک و تأویل کرده اند که اگر گلی باشد که سخت باشد مقدم است بر غبار، و اگر از نمد زین غباری جمع شود از تکانیدن مقدم است بر گل روان، و اگر غبار قلیلی داشته باشد که جمع نشود چیزی از آن و گل روان باشد ظاهر اخبار تقدم غبار است و اگر ممکن باشد که گل را خشک کنند البته مقدم است بر غبار و اللَّه تعالی یعلم.

[کسی که در مجامع روز جمعه یا روز عرفه باشد و نتواند به سبب کثرت مردمان که از مسجد بیرون رود]

(و من کان فی وسط زحام یوم الجمعه او یوم عرفه و لم یستطع الخروج من المسجد من کثره النّاس تیمّم و صلّی معهم و لیعد اذا انصرف) و کسی که در مجامع انبوه روز جمعه یا روز عرفه باشد و نتواند به سبب کثرت مردمان که از مسجد بیرون رود و وضو سازد چون حدثی از او صادر شده است تیمم کند و با ایشان نماز کند و چون فارغ شود اعاده کند و در بسیاری از نسخ و لم یعد است که اعاده در کار نیست.

و این حدیث را شیخ بسند موثق کالصحیح از سکونی روایت کرده است از حضرت امام جعفر صادق از

پدرش از حضرت امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیها و عبارت تهذیب و غیر آن از کتب فقها و یعید اذا انصرف است. و اکثر علما اعاده نماز را حمل بر استحباب کرده اند چون سبب تیمم که عذر است حاصل است.

و محتمل است که بنا بر این نسخه اعاده وضو مراد باشد از جهت عبادات دیگر چون آب موجود است و خوف فوات نماز جمعه و ظهرین عرفه با معصوم که حضرت امیر المؤمنین است صلوات اللَّه علیه بود تیمم کرد و چون عذر برطرف شد تیمم حکمش باطل شد یا به اعتبار وجود آب منتقض شد.