لوامع صاحبقرانی، ج 3، ص: 1 صفحه 165

که این کس غافل می شود و اعتقادش آنست که وقت داخل شده است در این صورت ظاهرا صحیح باشد اگر قدری در وقت واقع شود خصوصا هر گاه یک رکعت واقع شود در وقت اما اگر بظن دخول وقت داخل شود در نماز پس اگر این ظن او را از گفته دو عادل به همرسیده باشد یا مؤذن عادلی اگر چه یکی باشد بر مذهب مشهور این صورت نیز بد نیست اما اگر آفتاب یا ستاره را ملاحظه نماید و خوب ملاحظه نکند و او را ظنی به همرسیده نماز کند مشهور بطلان نماز است اگر چه همه در وقت واقع شده باشد چون علم بدخول وقت می باید و در حال نماز نداشته است و احوط در همه صور آنست که احتیاطا آن نماز را اعاده کند و احتیاط عظیم در دین آنست که تا علم بهم نرساند بدخول وقت نماز نکند و ظاهرا عوام را کافی باشد آن که به بینند که عادلی نماز می کند خصوصا هر گاه مجتهد باشد و اگر عامی نیز سعی نماید تا عارف شود به وقت احوط است با امکان و اللَّه تعالی یعلم.

[اگر وقت معلوم نباشد]

(و ساله سماعه بن مهران عن الصّلاه باللّیل و النّهار اذا لم تر الشّمس و القمر و لا النّجوم فقال تجتهد رأیک و تعمد القبله جهدک یا بجهدک) چنانکه در بعضی از نسخ است و هم چنین تجهد و تعمّد در بعضی از نسخ و بسند موثق کالصحیح منقولست از سماعه که گفت سؤال کردم از آن حضرت صلوات اللَّه علیه از اوقات نماز در شب و

روز یا از قبله یا از هر دو هر گاه آفتاب و ماه و ستارگان ظاهر نباشد عمل بچه چیز کنند حضرت فرمودند که اجتهاد می کنی برأی و ظن خود و قصد می کنی بجهد خود و باین حدیث عمل کرده اند علما در قبله چون مؤیّد است به احادیث دیگر که خواهد آمد و قرینه لفظ قبله است و آن که مشایخ ثلاثه این حدیث را در وقت نقل کرده اند ظاهر می شود که ایشان فهمیده اند که اعم است از وقت و قبله و در دخول وقت