لوامع صاحبقرانی، ج 3، ص: 1 صفحه 567

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاهِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ) و منقول است که چون روز جمعه مؤذن اذان می گفت منادی دیگر می کشت در بازارها و فریاد می کرد که خرید و فروخت حرام باشد و در بعضی نسخ مکرر است چون مکرّر می گفتند بسیار و در هر جائی که چیزها را مکرر گویند در نقل اقلا دو مرتبه نقل می کنند و حرمت بیع به نص قرآن است که حق سبحانه و تعالی فرموده است که هر گاه روز جمعه ندای نماز جمعه را به اذان بگویند پس سعی کنید بسوی ذکر خدا که نماز جمعه یا خطبه جمعه یا هر دو مراد است به اجماع علمای شیعه و سنی و ترک کنید بیع

را و جمعی کثیر از مفسران و فقها گفته اند که مراد از این بیع مطلق تجارتست بلکه مطلق اشغالی که مانع باشد از نماز جمعه و از آیه بیرون آوردن همه مشکل است و حدیثی وارد نیست بر تعمیم و دلیل عقلی تمام نیست و این ندا معلوم شد که بوده است و نسخ آن ظاهر نیست.

[علت امر به اذان ]

(و فیما ذکره الفضل بن شاذان رحمه اللَّه من العلل عن الرّضا صلوات اللَّه علیه انّه قال انّما امر النّاس بالأذان بعلل کثیره منها ان یکون تذکیرا للنّاس و تنبیها للغافل و تعریفا لمن جهل الوقت و اشتغل عنه و یکون المؤذّن بذلک داعیا إلی عباده الخالق و مرغّبا فیها و مقرّا له بالتّوحید مجاهرا بالإیمان معلنا بالإسلام مؤذنا لمن ینساها و انّما یقال له مؤذّن لأنّه یؤذن بالأذان بالصّلاه و انّما بدا فیه بالتّکبیر و ختم با التّهلیل لأنّ اللَّه عزّ و جلّ اراد ان یکون الابتداء بذکره و اسمه و اسم اللَّه فی التّکبیر فی اوّل الحرف و فی التّهلیل فی اخره و انّما جعل مثنی مثنی لیکون تکرارا فی اذان المستمعین مؤکّدا علیهم ان سها احد عن الاوّل لم یسه عن الثّانی و لأنّ الصّلاه رکعتان رکعتان فلذلک جعل الاذان مثنی مثنی و جعل التّکبیر فی اوّل الاذان اربعا لأنّ اوّل الاذان