لوامع صاحبقرانی، ج 6، ص: 3 صفحه 397

صلوات اللَّه علیه فرمودند که بر صبی وقتی که محتلم شود روزه واجبست و بر زن وقتی که حایض شود روزه واجب می شود.

(و هذه الاخبار کلّها متّفقه المعانی یؤخذ الصّبیّ بالصّیام اذا بلغ تسع سنین إلی اربع عشر سنه او خمس عشر سنه و إلی الاحتلام و کذلک المرأه إلی الحیض و وجوب الصّوم علیهما بعد الاحتلام و الحیض و ما قبل ذلک تأدیب) و صدوق می گوید که این اخبار اگر چه مختلفند بحسب لفظ اما در معنی مختلف نیستند بلکه متفقند

و کودک را بروزه گرفتن جبر می کنند هر گاه نه ساله شود تا چهارده سالگی و تا احتلام و هم چنین زن را جبر می کنند تا وقتی که حایض شود و وقتی بر پسر و دختر واجب می شود که پسر محتلم شود و دختر حایض و آن چه پیشتر است از جهه تأدیب است یعنی پیش از بلوغ ایشان را به آداب مکلفین باز می دارند که معتاد شوند به عبادات و ظاهرا بحسب اشخاص مختلف باشند بعضی را که شعورشان بیشتر باشد زودتر می باید داشت و هم چنین بحسب حرارت بلاد مختلف می شود و در بلاد حاره دیرتر می باید ایشان را جبر کنند به قرینه آن که در اکثر اخبار بنای آن را بر طاقت و توانائی گذاشته اند و مراد از تأدیب تمرین است و ممکن است که مستحب باشد و حق سبحانه و تعالی اولاد را به سبب این تکالیف ثوابی کرامت فرماید به تفضل خود و اللَّه تعالی یعلم.

باب الصّوم للرّؤیه و الفطر للرّؤیه

این بابی است در بیان آن که روزه داشتن وقتی است که ماه را به بینند، و روزه خوردن در شوال وقتی است که ماه را به بینند و بحسب ظاهر این قول مخالف اقوال غیر مشهوره است و لیکن اعتقاد صدوق آنست که به همه عمل می باید کرد به آن که تا ماه را نه بینیم قصد واجب نمی توانیم کرد پس اگر شب سی ام ماه را نه بینند واجب نیست روزه گرفتن اما ملاحظه می کنیم که اگر ماه شوال را در شب سی و یکم به بینند و ماه رمضان را سی روز روزه گرفته باشند کاشف می آید که یک روز ماه رمضان

را خورده اند و یک روز شوال را گرفته اند پس در این صورت بعوض آن چه خورده است یک روز را قضا می کند زیرا که بحسب احادیث آینده می باید که شعبان بیست و نه باشد پس می بایست که شب سی ام به بینند و به تشأم اعمال مردمان چنین شده است که ماه رمضان پیدا نشد پس قضا باید کرد و چون صدوق می خواهد که مهما أمکن جمع بین الاخبار کند چنین می کند و جمعی که اصحاب عددند این اخبار را ترک می کنند که همه از روی تقیه وارد شده است و صدوق نیز خواهد گفت.

(روی محمّد بن مسلم عن ابی جعفر صلوات اللَّه علیه قال اذا رأیتم الهلال فصوموا فاذا رأیتموه فافطروا و لیس بالرّأی و التّظنّی.

و لیس الرّؤیه ان یقوم عشره نفر ینظرون فیقول واحد منهم هو ذا هو