لوامع صاحبقرانی، ج 6، ص: 3 صفحه 64

نیستی و فناست بانکه محو شود خودش و اراداتش و صفات و کمالاتش چنانکه از مقربی پرسیدند که چه می خواهی گفت می خواهم که نخواهم (و قال امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه اذا لم یکن للّه عزّ و جلّ فی العبد حاجه ابتلاه بالبخل) و در صحیح از آن حضرت صلوات اللَّه علیه مرویست که فرمودند که هر گاه حق سبحانه و تعالی را به بنده کاری نباشد او را مبتلا می کند به بخل. و این عبارت شایع است بر سبیل تمثیل که اگر آقا می یابد که از بنده کاری می آید او را تربیت می کند و اگر می یابد که از او کاری نمی آید تربیت او نمی کند.

هم چنین حق سبحانه و تعالی جمیع خلایق را قابلیت کمالات داده است و از هر کسی به قدر قابلیت طلب نموده است، اگر بنده در مقام ترقی هست الطاف الهی نسبت به او در تزاید است و اگر در مقام ترقی نیست لطف از او مسلوب می شود و او را به او می گذراند و چون او را به خود گذاشتند به بلاهای غیر متناهی مبتلا می شود و از آن جمله بخل است که امّ الفساد است پس اگر کسی در نفس خود یابد بخل را می باید که أولا به تضرع و زاری مشغول شود تا حق سبحانه و تعالی آن را زایل گرداند و بعد از آن به ریاضات

مشغول شود و با ریاضات نیز تضرع کند تا حق سبحانه و تعالی لطف خود را شامل او کند و این صفت و باقی صفات رذیله را از او بردارد بمنه و فضله.

(و سمع امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه رجلا یقول الشّحیح اعذر من الظّالم فقال له کذبت انّ الظّالم قد یتوب و یستغفر و یردّ الظّلامه علی أهلها و الشّحیح اذا شحّ منع الزّکاه و الصّدقه و صله الرّحم و اقراء الضّیف و النّفقه فی سبیل اللَّه و ابواب البرّ و حرام علی الجنّه ان