لوامع صاحبقرانی، ج 7، ص: 3 صفحه 135

و اما تعلیلی که حضرت فرموده اند که در حج مشقتها هست که در نماز نیست.

جوابش آن است که هم چنان که یک نماز بهتر است از بیست حج قطع نظر از نماز هم چنین حج بهتر است از نماز قطع نظر از نیت چنانکه متواتر است

که حضرت سید الانبیاء و ائمه هدی صلوات اللَّه علیهم فرموده اند که نیت مؤمن بهتر است از عمل او.

و همین شبهه نماز نیز در آن جاریست که مشقت افعال نماز بیشتر است از مشقت نیت در آنجا نیز قطع نظر از نیّت مراد است نه بی نیت و آن چه گفته اند که مشقت افعال صلاه بیشتر است نه چنین است بلکه نیت از هر عبادتی مشکلتر است.

و جمعی گمان کرده اند که نیت خطور بال است و نه چنین است بلکه نیت اخلاص وقتی حاصل می شود که ریاضات بسیار و مجاهدات بی شمار به قانون شرع محمد صلّی اللَّه علیه و آله کشیده باشند بلکه تکلیف به نیت تکلیف مقدمات آن است چنانکه سابقا مذکور شد.

و کالصحیح منقول است از حضرت ابو الحسن علی بن موسی الرضا از پدرانش از حضرت امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیهم که دنیا همه جهل است و باطل مگر علماء و علم حجت است بر خلق مگر آن علمی که بان عمل کنند و عملها همه باطل است مگر عملی که با نیت خالص باشد و اخلاص در خطر است تا خاتمه اعمال چون شود و به عبارتی دیگر از حضرت سید المرسلین صلّی اللَّه علیه و آله منقول است که مردمان همه هالکانند مگر عالمان و عالمان همه هالکانند مگر عاملان و عاملان همه هالکانند مگر مخلصان و خطر مخلصان عظیم است تا عاقبت چون شود.

[حج و غفران ذنوب ]

(و قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله ما من حاجّ یضحی ملبّیا حتّی تزول الشّمس الّا غابت ذنوبه معها) و در صحیح از عبد اللَّه منقول است که حضرت موسی بن جعفر صلوات اللَّه

علیها فرمودند که آن حضرت صلّی اللَّه علیه و آله فرمودند که هر حاجی که خود را از آفتاب نپوشاند و آفتاب بر او بتابد و او تلبیه گوید حتی تغیب الشمس چنانکه در علل است و ظاهر این غلط از نساخ شده است به قرینه جزو آخر یعنی تلبیه گوید تا آفتاب فرو رود البته گناهانش نیز از نامه عملش محو شود با فرو رفتن آفتاب و با نسخه اصل نیز می توان ساخت که زوال آفتاب که شود زوال گناهان او شده باشد و لیکن بعید است و بعد از این در باب محرمات احرام همین حدیث را از عبد اللَّه نقل کرده است و حتی تغیب الشمس است

[حج نفی فقر می کند]

(و الحجّ و العمره ینفیان الفقر کما ینفی الکیر خبث الحدید) و در صحیح از معاویه بن عمار منقول است از حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه، و در صحیح از وشّاء از حضرت ابو الحسن علی بن موسی الرضا صلوات اللَّه علیهما منقولست که هر دو فرمودند که حج و عمره زایل می کنند فقر را و الذنوب و گناهان را چنانکه در هر دو خبر موجود است و از نساخ افتاده است چنانکه پاک می کند کوره آهنگران آهن را از بدیها که دارد و کوره الهی که مکه معظمه است با حدودش از عرفات و مشعر و منی مؤمنان را از گناهان، و فقر که احتیاج به مردم است یا بی چیزی پاک می کند و اینها را دور می کند از ایشان، و حاجی پریشان بسیار نادر است و اگر نادرا فقیر شوند البته از ایشان عملی صادر شده است که در فقر بر روی

ایشان گشوده شده است به سبب آن عمل

[حج نیابتی ]

(و سئل الصّادق صلوات اللَّه علیه عن الرّجل یحجّ عن اخر له من الاجر و الثّواب شی ء؟ فقال للّذی یحجّ عن الرّجل اجر و ثواب عشر حجج و یغفر له و لأبیه و لامّه و لابنه و لابنته و لأخیه و لأخته و لعمّه و لعمّته و لخاله و لخالته انّ اللَّه واسع علیم) و کالصحیح منقول است از ابن مسکان که گفت عرض نمودم به حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه که اگر شخصی از جهت دیگری حج کند آیا ثواب و مزدی به او می دهند حضرت فرمودند که شخصی که از جهه مردی حج کند مزد دارد یعنی مزد دنیوی دارد و ثواب ده حج نیز به او می دهند یا آن که ثواب ده حج از هر دو است که نه از اجیر است و یکی از جهه میت چنانکه خواهد آمد و کلینی تا اینجا روایت کرده است.

و صدوق تتمه نقل کرده است که خداوند عالمیان می آمرزد او را و پدرش را و مادرش را و پسرش را و دخترش را و برادرش را و خواهرش را و عمویش را و عمه اش را و خالو و خاله اش را به درستی که حق سبحانه و تعالی واسع العطایا و کریم است و همیشه با بندگان به جود و احسان عمل نموده است و عمل کسی نزد او ضایع نشده است و نمی شود و ممکن است که این زیادتی در کتاب ابن مسکان بوده باشد و کلینی روایت نکرده باشد یا حدیث دیگر باشد، و ممکن است که در حدیث دیگر باشد، و صدوق ضم

کرده باشد.

چنانکه صدوق از سکونی روایت کرده است که حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه فرمودند که به درستی و راستی که حق سبحانه و تعالی می آمرزد حاجی را و مردمان خانه حاجی را و خویشان حاجی را و جمعی را که حاجی استغفار می کند از جهه ایشان بقیه ماه ذی الحجه را و