لوامع صاحبقرانی، ج 7، ص: 3 صفحه 365

ماندن از ایشان زایل شد و اکثر علما تاویل کرده اند امثال این حدیث را به آن که سابقا حج در ذمه ایشان قرار گرفته باشد دیگر بهر عنوان که توانند می باید رفت، یا آن که مراد از وجوب استحباب مؤکد است یا آن که ثواب حجه الاسلام به او می دهند تا وقت استطاعت زاد و راحله مرتبه دیگر بعنوان وجوب می کند، و احادیث مؤید هر تأویل هست که خواهد آمد و

غرض از ذکر این حدیث در اینجا دوای ماندن است از پیاده روی (و روی علیّ بن ابی حمزه عن ابی بصیر عن ابی عبد اللَّه صلوات اللَّه علیه قال قلت له قول اللَّه عزّ و جلّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا قال یخرج یمشی ان لم یکن عنده قلت لا یقدر علی المشی قال یمشی و یرکب قلت لا یقدر علی ذلک قال یخدم القوم و یخرج معهم) منقولست در قوی کالصحیح از ابو بصیر که گفت عرض نمودم به حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه که چه مراد است از قول حق سبحانه و تعالی که ترجمه اش اینست که خدا راست بر مردمان هر که استطاعت داشته باشد که بحج خانه رود فرمودند که زاد و راحله دارد سوار شود و اگر نداشته باشد پیاده بدر رود عرض نمودم که قدرت ندارد بر پیاده رفتن حضرت فرمودند که دو سه کس شریک شوند و یک شتر بخرند و به نوبت سوار شوند گفتم بر این نیز قدرت ندارد فرمودند که خدمت کند جمعی را در راه به آن که او را سوار کنند و با ایشان بحج رود و این حدیث نیز مؤوّل است به تاویلاتی که از پیش گذشت اگر چه استحباب اظهر است و اللَّه تعالی یعلم

باب آداب المسافر

(روی سلیمان بن داود المنقریّ عن حمّاد بن عیسی عن ابی عبد اللَّه صلوات اللَّه علیه قال قال لقمان لابنه اذا سافرت مع قوم فاکثرا استشارتهم فی أمرک و أمورهم و اکثر التبسّم فی وجوههم و کنّ کریما علی زادک بینهم فاذا دعوک فأجبهم و ان استعانوا بک

فاعنهم و استعمل طول الصّمت و کثره الصلاه و سخاء النّفس بما معک من دابّه او ماء أو زاد، و اذا استشهدوک علی الحقّ فاشهد لهم و اجهد رأیک لهم اذا استشاروک ثم لا تعزم حتّی تثبّت و تنظر و لا تجب فی مشوره حتّی تقوم فیها و تقعد و تنام و تأکل و تصلّی و أنت مستعمل فکرتک و حکمتک فی مشورته [تک خ ] فانّ من لم یمحض النّصیحه لمن استشاره سلبه اللَّه رأیه و نزع عنه الامانه، و اذا رأیت اصحابک یمشون فامش معهم و اذا تصدّقوا و اعطوا قرضا فاعط معهم و اسمع لمن هو اکبر منک سنّا و اذا أمروک بأمر و سألوک شیئا فقل نعم و لا تقل لا فإنّ لا عیّ و لوم و اذا تحیّرتم فی الطّریق فانزلوا و اذا شککتم فی القصد فقفوا و تؤامروا و اذا رأیتم شخصا واحدا فلا تسئلوه عن طریقکم و لا تسترشدوه فانّ الشّخص الواحد فی الفلاه مریب لعلّه یکون عین اللّصوص او یکون هو الشیطان الّذی حیّرکم و احذروا الشّخصین ایضا الّا ان تروا ما لا اری