- مقدمه 1
- اشاره 2
- [دیدگاه فقیهان] 2
- 1: شیخ مفید گوید: 2
- [2: شیخ طوسی] 3
- 3: طبرسی، در تفسیر 4
- 4: علی بن ابراهیم، در تفسیر خویش در آیهی «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هٰادُوا» * «11».. گوید: 5
- جمعبندی دیدگاهها 5
- 5: صاحب جواهر، [میگوید و لا بأس به إن کانوا من إحدی الفرق الثلاث] 5
- اشاره 6
- الف: سویهی نخست آن، چهار پرسش کبروی را در بردارد: 6
- تحقیق مساله 6
- اشاره 6
- مراد از کتابی در آیه جزیه 7
- نکته دوم: پس از این که «صغری» قیاس، احراز نشد: این که صابئان در زمره اهل کتاب هستند 13
- نکته سوم: آیا میتوان به ادعای صابئان در مورد توحید، اعتقاد به پیامبری از پیامبران و کتابی از کتابهای آسمانی و.. تمسک جست؟ 18
- اشاره 18
- نقد و بررسی 19
- اشاره 19
- اما استدلال نخست: 19
- و اما استدلال سوم: 20
- و اما استدلال دوم: 20
- اشاره 22
- اشاره 22
- نکته چهارم: اگر در اهل کتاب بودن صابئان تردید باشد، مقتضای قاعده چیست؟ 22
- [مقتضای اصل لفظی] 22
- بررسی: 24
- تقریر اول: مراد از «عدم مستصحب» عدم قبل از وجود صابئان است. 27
- اشاره 27
- مقتضای اصل عملی در مساله: 27
- تقریر دوم: منظور از «عدم مستصحب» آن است که جماعتی بر این آیین گردن نهاده بودند ولی در ابتدا کتاب آسمانی بر ایشان نازل نشده بود. 28
- اشاره 29
- محور دوم: نکات صغروی که بایستی در مورد آن بحث و کاوش داشت: 29
- راه نخست: از آیات قرآنی که واژه صابئان در آن ذکر شده است 29
- نکته اول: آیا شواهدی بر این که صابئان از اهل کتابند، وجود دارد؟ 29
- راه دوم: از راههایی که میتوان برای کتابی بودن صابئان به آن تمسک کرد، مضامینی است که از کتابهای ایشان نقل شده است، 32
- نکته دوم: آیا صابئان شعبهای از ادیان سه گانه (یهود، مسیحیت و زردشتیگری) بشمار میآیند، 34
- نکته سوم: ممکن است به برخی از اذهان چنین تبادر شود که عقاید منتسب به صابئان، مانع از پیدایش این گمان است که کیش صابئی، در زمره ادیان الهی باشد. 35
- اشاره 37
- بررسی: 37
- نکته چهارم: برخی از کسانی که متعرض تعریف لغوی یا تاریخی صابئان شدهاند، 37
مقدمه
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ
نوشتار زیر بخشی از دروس خارج فقه مقام معظم رهبری است که در مجموعه مباحث معظم له در «کتاب جهاد» تدریس شده و اینک، برای بهره‌وری گسترده‌تر در اختیار دانشوران فقه‌پژوه قرار می‌گیرد.
حکم فقهی صابئان، به عنوان یک اقلیت مذهبی، گر چه شاید عام ننماید، اما از یک سو از مباحث دیرین و امروزین فقه بود، و هست و دیدگاه نوی رهبری را در رابطه با آنان می‌نمایاند.
از سوی دیگر فواید علمی این نوشتار، فراتر از حکم صابئان است.
رهاوردی که خوانندگان فقه آشنا، آن را در خواهند یافت.
مجله فقه اهل بیت (علیهم السلام) شماره هشتم.
بسم اللّٰه الرحمن الرحیم سخن در این که آیا احکام ذمیان در بارۀ صابئان جاری است یا خیر؟ نیاز به کاوشی افزون در ادله و نیز کند و کاوی اساسی در شناخت موضوع دارد زیرا تردید در حکم فقهی «صابئان»، از ناشناختگی وضعیت ایشان و مجهول بودن حقیقت آیین و باورهایشان نشأت می‌گیرد.
از این رو، بایسته می‌نماید که در آغاز، سخنانی از بزرگان در مورد ایشان یاد شود.