کاوشی در حکم فقهی صابئان صفحه 7

2: اگر در کتابی بودن صابئین، تردید باشد، آیا می‌توان آنان را در زمره کسانی دانست که شبهه کتابی بودن را دارند و احکام ایشان را در مورد آنان، جاری دانست؟.

3: اگر در توحید و شرک ایشان تردید باشد، آیا می‌توان به دعاوی خودشان در این مورد، تمسک جست؟ و آیا سخن آنان در مورد خود و باورهایشان، برای دیگران حجت است؟.

4: اگر تردید در مورد ایشان برطرف نشد، قاعده چه اقتضایی را دارد؟ آیا در این مورد اصل لفظی و یا عملی هست که بتوان به آن استناد جست؟.

ب:

سویه‌ی دوم، در بردارنده پرسشهای صغروی هست و پرتوفکن بر جهات گوناگون موضوع است. این پرسشها، عبارتند از: 1: آیا دلیلی بر کتابی بودن صابئان وجود دارد؟.

2: آیا آنان، از فرقه‌های آیینهای سه گانه‌اند؟ (یهودیان، نصرانیان، مجوسیان).

3: آیا باورهای منتسب به آنان، گمان الهی بودن آیین ایشان را بر می‌بندد؟.

4: آیا نام ایشان [واژه‌ی صابئان] به گونه‌ای است که با آسمانی بودن آیین‌شان، ناهمساز است؟.

مراد از کتابی در آیه جزیه

مشهور آنست که مراد از «الکتاب» در آیات قرآن، و از جمله در آیه جزیه، تورات و انجیل است. صاحب جواهر گوید: «إن المنساق من الکتاب فی القرآن العظیم هو التوراة و الإنجیل». «17»

از واژه‌ی «الکتاب» در قرآن مجید، تورات و انجیل تبادر می‌کند. سپس، از علامه حلی در «المنتهی» ادعای اجماع را یاد می‌کند که الف و لام در «الکتاب» در آیه جزیه، برای عهد است و اشاره به تورات و انجیل.

نقد و بررسی:

ما پیشتر به گونه‌ای تفصیلی ناروایی این سخن را اثبات کردیم [1] و خلاصه‌ی آن چنین است:

______________________________

[1] همان گونه که در مقدمه مقاله اشارت شد، این بحث از درسهای خارج معظم له بر گرفته شده است و سخن ایشان، اشاره به مباحث پیشین- قبل از بحث ترجمه شده- است.

______________________________
(17) «الجواهر»، محمد حسن نجفی، ج 21/ 232.