غناء موضوعا و حکما صفحه 27

ص: 27

در هر صورت لحن روایات باب از نظر صراحت در حرمت و ارشاد به ضرر و محرومیه یکسان نمیباشد

این یکی از دو مطلبی است که یک فرد فقیه محقق نمیتواند از نظر صنعت فقه و فقاهت آن را نادیده بگیرد.

من احتمال میدهم در بعض تعابیری که در روایات این باب وجود دارد تقیه ملحوظ بوده است زیرا از یک طرف تصور نمیشود که غناء در دستگاه خلفاء و سلاطین جور دائر نبوده است

البته این معنی منافاه هم ندارد که دستگاه خلفای ثلثه که بنیان گذار سلطه متغلبه بوده اند با دستگاه دیگران فرق داشته باشد

خلفاء سه گانه صدر اسلام با خلافت حقه ای که برای علی بن أبی طالب صلوات اللّه و سلامه علیه ثابت است مبارزه کردند روشن است جای امیر المؤمنین علیه السلام گرفتن کار سهل و آسانی نبوده است لذا آن 3 نفر از نظر سیاست و شیطنت و حیله بازی نمیتوانستند تظاهر به قدس نکنند

و امّا خلفاء و سلاطین متغلبین بعد از اینها باین اشکال مثل آنها گرفتار نبودند

شاید بیشتر خلافت آنان روی خشت کج شیخین استقرار داشت درست است هر کدام از آنها نیز مقام و جای امام معصومی را اشغال کردند

فی المثل معاویه تنها غاصب مقام عصمت نبود بلکه جای نشین عثمان بن عفان هم

بود.

لذا خانه نشین کردن مقام عصمت از نظر سیاست و شیطنت و حیله بازی نسبت به معاویه بسی آسان تر بوده است نسبت بابی بکر

و لذا تظاهر به قدس بان شده وحدتی که برای ابو بکر و عمر ضروری بوده برای معاویه ضروری نبوده است تا چه رسد به پسرش و بعدیها بنابراین احتمال اینکه ساز و آواز در دستگاه خلفاء جور بعد از خلفاء سه گانه دائر نبوده احتمالی است بدون مجال بلکه از حیطه تصور خارج است

آیا میدانید ارتکاب غناء و بطور کلّی ساز و آواز تا چه اندازه ای در بین خلفاء اموی و عباسی شایع بوده است؟

شاید شما بمراتب از من بیشتر با تاریخ سر و کار دارید

چون من فقیهم، کمتر میتوانم تاریخ را زیر و رو و مورد تحقیق و بررسی قرار دهم بطور قطع اگر شما بررسی کنید میفهمید که ارتکاب ساز و آواز در دستگاه خلفاء تغلیبی و سلاطین جور یک امر شایعی بوده است

این اشاره ای بوضع خلفاء و سلاطین جور