غناء موضوعا و حکما صفحه 8

ص: 8

دوم ترانه و تصنیف

غالبا زنهای مغنیه بیشتر با ترانه و تصنیف مأنوس بودند

عمید در لغت ترانه اینطور نوشته است ترانه بفتح تا و نون نغمه دو بیتی بمعنی تر و تازه و در لغت تصنیف چنین گفته است تصنیف صنف صنف کردن تا آنجا که میگوید در فارسی نوعی از شعر را هم میگویند که به آهنگ طرب انگیز خوانده شود

در ترانه و تصنیف چهچه طولانی بنحوی که در اول معمول است معمول نمیباشد

آنچه را که من در این زمینه از باب احتمال میتوانم بگویم این ستکه ترانه و تصنیف باین کیفیت که اخیرا در ایران معمول بوده بی بهره از تقلید اروپائیها نبوده است

شاید آنها چهچه طویلی را که از یکی از رموز اساسی تغنی به گونه اول است نمی شناسند گویا دنبال طرب انگیزتر بوده اند، دنبال اینکه احیانا معنی و مضمون شعر را هم ارائه دهند نبوده اند

در نحو اول ممکن بود شعر سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز هم استعمال شود و امّا در ترانه و تصنیف شاید بتوان گفت «هرگز»

گویا در ترانه و تصنیف جمله ای را انتخاب میکردند که در انگیزش طرب سریع تر باشد: شاید بشود بگوئیم نسبت ترانه و تصنیف با آوازه بگونه

اول نسبت آمپول است با قرص، مگر نه اینست که تأثیر آمپول در بدن سریعتر از قرص است؟

آیا در ترانه هم خوبی صدا شرط است؟

بعد از آنکه معلوم شد صدای خوب طرب انگیز دو نمره است یک نمره صدای خوبیکه سابقا در ایران در مقام تغنی معمول بوده است

و یک نمره ترانه و تصنیف باید معلوم شود که در ترانه و تصنیف هم خوبی صدا اعتبار دارد یا اینکه ترانه و تصنیف از این جهت باصطلاح لابشرط است بخلاف تغنی ایران در زمان سابق که آن در حقیقت بشرط شی ء است؟

اگر مثل مرحوم آقای آغا رضا مسجد شاهی اصفهانی چنانچه آقای خمینی از ایشان نقل میکند گفتیم غناء عبارت است از آن صوتی که با موازین فن موسیقی انطباق پیدا میکند و اینکه نسبت بین غناء و صوت حسن عموم و خصوص من وجه است باید در هر دو نمره التزام بلا بشرطیه بدهیم و در هر دو نمره بگوئیم از نظر غناء بودن فرقی نیست بین اینکه صدا خوب باشد یا اینکه صدا بد باشد لکن آیا میتوانیم این حرف را بزنیم؟

میتوانیم بگوئیم منظور از غنائی که در اخبار بسیاری ذکر شده صوتی است که با موازین موسیقی