فقه و حقوق جلد19 صفحه 157

می کرده است. در مرحلۀ چهارم مرد مبلغی به عنوان «پیشکش» تقدیم پدر زن می کرده است و رسم مهر از اینجا ناشی شده است.

می گویند مرد از آن وقتی که سیستم «مادرشاهی» را ساقط کرد و سیستم «پدرشاهی» را تأسیس نمود، زن را در حکم برده و لااقل در حکم اجیر و مزدور خویش قرارداد و به او به چشم یک ابزار اقتصادی که احیاناً شهوت او را نیز تسکین می داد نگاه می کرد، به زن استقلال اجتماعی و اقتصادی نمی داد. محصول کارها و زحمات زن متعلق به دیگری یعنی پدر یا شوهر بود. زن حق نداشت به ارادۀ خود شوهر انتخاب کند و به ارادۀ خود و برای خود فعالیت اقتصادی و مالی داشته باشد، و در حقیقت پولی که مرد به عنوان مهر می داده و مخارجی که به عنوان نفقه می کرده است در مقابل بهرۀ اقتصادی بوده که از زن در ایام زناشویی می برده است.

مهر در نظام حقوقی اسلام

مرحلۀ پنجمی هم هست که جامعه شناسان و اظهارنظرکنندگان در بارۀ آن سکوت می کنند. در این مرحله مرد هنگام ازدواج یک «پیشکشی» تقدیم خود زن

می کند و هیچ یک از والدین حقی به آن پیشکشی ندارند. زن در عین اینکه از مرد پیشکشی دریافت می دارد، استقلال اجتماعی و اقتصادی خود را حفظ می کند. اولًا به ارادۀ خود شوهر انتخاب می کند نه به ارادۀ پدر یا برادر. ثانیاً در مدتی که در خانۀ پدر است، همچنین در مدتی که به خانۀ شوهر می رود کسی حق ندارد او را به خدمت خود بگمارد و استثمار کند. محصول کار و زحمتش به خودش تعلق دارد نه به دیگری و در معاملات حقوقی خود احتیاجی به قیمومت مرد ندارد.

مرد از لحاظ بهره برداری از زن، فقط حق دارد در ایام زناشویی از وصال او بهره مند شود و مکلف است مادامی که زناشویی ادامه دارد و از وصال زن بهره مند می شود، زندگی او را در حدود امکانات خود تأمین نماید.

این مرحله همان است که اسلام آن را پذیرفته و زناشویی را بر این اساس بنیان نهاده است. در قرآن کریم آیات زیادی هست دربارۀ اینکه مهر زن به خود زن تعلق دارد نه به دیگری. مرد باید در تمام مدت زناشویی عهده دار تأمین مخارج زندگی زن بشود و در عین حال درآمدی که زن تحصیل می کند و نتیجۀ کار او، به شخص خودش تعلق دارد نه به دیگری (پدر یا شوهر).