فقه و حقوق جلد19 صفحه 158

اینجاست که مسألۀ مهر و نفقه شکل معمّاوشی پیدا می کند، زیرا در وقتی که مهر به پدر دختر تعلق می گرفت و زن مانند یک برده به خانۀ شوهر می رفت و شوهر او را استثمار می کرد، فلسفۀ مهر بازخرید دختر از پدر بود و فلسفۀ نفقه مخارج ضروری است که هر

مالکی برای مملوک خود می کند. اگر بناست چیزی به پدر زن داده نشود و شوهر هم حق ندارد زن را استثمار و از او بهره برداری اقتصادی بکند و زن از لحاظ اقتصادی استقلال کامل دارد و حتی از جنبۀ حقوقی نیازی به قیمومت و اجازه و سرپرستی ندارد، مهر دادن و نفقه پرداختن برای چه؟

نگاهی به تاریخ

اگر بخواهیم به فلسفۀ مهر و نفقه در مرحلۀ پنجم پی ببریم، باید اندکی توجه خود را به دوره های چهارگانه ای که قبل از این مرحله گفته شده معطوف کنیم. حقیقت این است آنچه در این باره گفته شده جز یک سلسله فرضها و تخمینها چیزی نیست؛ نه حقایق تاریخی است و نه حقایق علمی و تجربی. پاره ای قرائن از یک طرف و بعضی فرضیه های فلسفی در بارۀ انسان و جهان از طرف دیگر، منشأ پدید آمدن این فرضها و تخمینها در بارۀ زندگی بشر ما قبل تاریخ شده است. آنچه در بارۀ دورۀ به اصطلاح مادرشاهی گفته شده چیزی نیست که به این زودیها بتوان باور کرد، و همچنین چیزهایی که در بارۀ فروختن دختران از طرف پدران و استثمار زنان از طرف شوهران گفته اند.

در این فرضها و تخمینها دو چیز به چشم می خورد: یکی اینکه سعی شده تاریخ بشر اولیه فوق العاده قساوت آمیز و خشونت بار و عاری از عواطف انسانی تفسیر شود.

دیگر اینکه نقش طبیعت از لحاظ تدابیر حیرت انگیزی که برای رسیدن به هدفهای کلی خود به کار می برد، نادیده گرفته شده است.

این گونه تفسیر و اظهار نظر در بارۀ انسان و طبیعت برای غربی میسر است اما برای شرقی- اگر افسون شدۀ تقلید غرب نباشد- میسر نیست. غربی

به علل خاصی با عواطف انسانی بیگانه است؛ قهراً نمی تواند برای عاطفه و جرقه های انسانی نقش اساسی در تاریخ قائل شود. غربی اگر از دندۀ اقتصاد برخیزد، نان می بیند و بس. تاریخ از نظر او ماشینی است که تا نان به خوردش ندهی حرکت نمی کند. و اگر از دندۀ مسائل جنسی برخیزد، انسانیت و تاریخ انسانیت با همۀ مظاهر فرهنگی و هنری و اخلاقی و