فقه و حقوق جلد19 صفحه 506

قبل از اسلام در میان بعضی ملل حجاب وجود داشته است.

[نقد]

حقیقت این است که بحثهای تاریخی در این گونه مسائل بر پایه های محکمی استوار نیست، زیرا معمولًا مورخین در این گونه مسائل حدسیّات خودشان را نیز مخلوط کرده اند، و لهذا این بحثها علاوه بر اینکه چندان ارزشی ندارد، بر اساسی استوار هم قرار ندارد.

پاسخ

عدم توجه به جریانات تاریخی از ارزش استدلالهای بعدی می کاهد و قضاوتها ناشی از بی خبری تلقی می شود. تاریخ آنچنان هم بی اعتبار نیست.

صفحۀ 386.

اشاره

علی هذا حجابی که در قوم یهود معمول بوده است از حجاب اسلامی- چنانکه بعداً شرح خواهیم داد- بسی سخت تر و مشکلتر بوده است.

[نقد]

این لحن ایهام می کند که دستور اسلام سخت بوده ولی دستور ادیان دیگر سخت تر، و به عبارت دیگر اعتراض بر همۀ ادیان وارد است ولی بر اسلام کمتر.

پاسخ

مگر می شود دستوری دستور باشد و خالی از سختی باشد؟! کلمۀ «تکلیف» از مادۀ «کلفت» است که مفهوم مشقّت دارد. آنچه نباید باشد «حرج» است که در اسلام نیست؛ اسلام هم از «لا حرج» دم زده نه از «لا کلفه» و عسر هم فوق کلفت است.

صفحۀ 387.

اشاره

در جلد 11 صفحۀ 112 (ترجمۀ فارسی) می گوید:

«ارتباط عرب با ایران از موجبات رواج حجاب و لواط در قلمرو اسلام بود. عربان از دل فریبی زن بیم داشتند و پیوسته دلباختۀ آن بودند و نفوذ طبیعی وی را با تردید معمولی مردان دربارۀ عفاف و فضیلت زن تلافی می کردند. عمر به قوم خود می گفت با زنان مشورت کنند و خلاف رأی ایشان رفتار کنند. ولی به قرن اول هجری مسلمانان زن را در حجاب نکرده بودند، مردان و زنان با یکدیگر ملاقات