فقه و حقوق جلد19 صفحه 515

اذی برای خود زن است. بسیار بعید است که دربارۀ حیض که مربوط به زن است سؤال شود (خصوصاً با توجه به شأن نزول)، جوابی که داده شده مربوط به مرد باشد.

مقصود کسانی هم که گفته اند: «مُسْتَقْذَرٌ یُؤْذی مَنْ یَقْرُبُ مِنْهُ» عامّ است، منحصر به مرد نیست، برای خود زن هم به این معنی اذی است.

صفحۀ 421.

اشاره

عللی که قبلًا ذکر کردیم کم و بیش مورد استفادۀ مخالفان پوشیدگی زن قرار گرفته است. به عقیدۀ ما یک علت اساسی در کار است که مورد غفلت واقع شده است. به عقیدۀ ما ریشۀ اجتماعی پدید آمدن حریم و حائل میان زن و مرد را در میل به ریاضت یا میل مرد به استثمار زن یا حسادت مرد یا عدم امنیت اجتماعی یا عادت زنانگی نباید جستجو کرد و لااقل باید کمتر در اینها

جستجو کرد. ریشۀ این پدیده را در یک تدبیر ماهرانۀ غریزی خود زن باید جستجو کرد.

[نقد]

مؤلّف این علت را «اساسی» نامیده است و با پذیرفتن این علت گویی قبول کرده است که حجاب ساختۀ دست زن است به خاطر محفوظ نگه داشتن مقام خود، و این نقض غرض مؤلف است که می خواهد برای حجاب ریشۀ الهی بیان کند نه ریشۀ سست بشری. آنگاه در این بخش به کلمات راسل، ویل دورانت و سایر مزخرف گوها استناد شده است؛ و در رد این ریشه می توان گفت زن که می خواهد ارزش خود را بالا ببرد خود را نشان می دهد آنگاه می گریزد نه آنکه خود را از اول نشان ندهد؛ و حجاب به این معنی اخیر است. به نظر می رسد حذف این قسمت، از اصل بهتر است.

پاسخ

اولًا بحث دربارۀ یک علت اساسی است نه علت اساسی منحصر. ثانیاً مگر لازمۀ اینکه چیزی دستور الهی باشد این است که فاقد هرگونه مصلحت بشری باشد و یا بشر به حکم یک الهام غریزی آن را تأیید نکند؟! ما از این گونه دستورهای الهی زیاد داریم که غریزه هم آن را تأیید می کند. در حدیث است که «

الْکِذْبُ رَیْبَهٌ وَ الصِّدْقُ طُمَأْنینَهٌ

». یا رسول اکرم دربارۀ «برّ» و «اثم» فرمود: «

الْبِرُّ ما ... وَ الْاثْمُ ما ...

». خداوند متعال خواسته است که عزت و کرامت زن در مقابل مرد محفوظ باشد و نخواسته است که زن در برابر مرد، موجودی مبتذل