فقه و حقوق جلد19 صفحه 532

صفحۀ 489.

اشاره

به طور کلی بردگان اعمّ از جنس زن یا مرد از نظر اسلام در بسیاری از احکام استثناهائی دارند. مثلًا از نظر خود پوشش و حرمت نظر، کنیزان با زنان آزاد فرق می کنند. بر کنیزان واجب نیست که سرهای خود را بپوشانند و حال آنکه بر زنان آزاد لازم است سر خود را بپوشانند. ظاهراً سرّ مطلب خدمتکاری آنهاست. علیٰ هذا بعید نیست که غلامان نیز چنین استثنائی داشته باشند.

ولی همچنانکه گفتیم از نظر فتوای فقها این حکم بعید است اما از طرف دیگر حمل جملۀ «أَوْ مٰا مَلَکَتْ أَیْمٰانُهُنَّ» به خصوص کنیزان نیز بسیار مستبعد است.

[نقد]

در این سخن حمله به فقها شده است.

پاسخ

همۀ کتب فقه مشتمل بر حملۀ علمی به فقهاست، و تازه آنچه در اینجا هست حتی حمله هم نیست. این چیزهاست که نشان می دهد غرض از انتقادها بهانه گیری است و حسن نیتی در کار نیست.

صفحۀ 490.

اشاره

طبق احتمال اول مراد بچه های غیر ممیّز هستند که قدرت تشخیص این گونه مطالب را ندارند. اما طبق احتمال دوم مقصود بچه هایی است که قدرت بر امور جنسی ندارند یعنی غیر بالغ می باشند هر چند ممیّز بوده باشند. طبق احتمال دوم اطفالی که همه چیز می فهمند و نزدیک به حد بلوغ می باشند ولی بالغ نمی باشند جزء استثناها هستند. فتوای فقها نیز بر طبق این تفسیر است.

[نقد]

البته عده ای از فقها به احتیاط واجب، ستر نسبت به ممیّز را لازم دانسته اند ( «توضیح المسائل» م 2444).

پاسخ

در یک کتاب علمی که نمی شود احتیاطهای واجب را به حساب آورد. احتیاط واجب دو گونه است: برخی فتواست مانند احتیاط در اطراف شبهۀ علم اجمالی. این احتیاطها فتواست و رجوع به غیر هم جایز نیست. نوعی دیگر عدم الفتوی است و لهذا جایز الرجوع الی الغیر است. ممکن است مجتهد در عین نظر قاطع