فقه و حقوق جلد19 صفحه 543

قرار دهید. پس وقتی در مقام تحدید و بیان حدود پوشش است و می فرماید با روسریها بر روی گریبانها و سینه ها حائلی قرار دهید و نمی گوید بر روی چهره حائلی قرار دهید، معلوم می شود حائل قرار دادن بر روی چهره واجب و لازم نیست.

[نقد]

این مطلب که آیه در مقام تحدید است محل تأمل است. قدر مسلّم این است که نوعی از تکشّف معمول را نهی فرموده است و آن باز بودن گوش و گردن و جلوی سینه بوده است و اما اینکه واقعاً در مقام ذکر حدود جمیع ما یَجِبُ سَتْرُهُ است محل تأمل است؛ و به عبارت دیگر می گوییم محتمل است که این آیه نظیر آیۀ «لٰا تَقْرَبُوا الصَّلٰاهَ وَ أَنْتُمْ سُکٰاریٰ» باشد که در آن، مرتبه ای از تحریم خمر بیان شده است و کسی نمی تواند بگوید از این آیه فهمیده می شود که خمر در غیر صورتی که برای نماز موجب مستی می شود اشکالی ندارد زیرا که آیه در مقام تحدید است. مسألۀ تدریج در بیان احکام در قرآن مطلبی است که مؤلف خود به آن اعتراف دارد.

از کجا که آیۀ جلباب مکمل حکم حجاب نباشد؟ (در تاریخ نزول آیۀ نور و آیۀ جلباب مطالعه شود.)

پاسخ

اولًا آنچنان که به خاطر دارم و هنگام تألیف تحقیق کردم آیۀ جلباب قبل از آیۀ نور آمده است. ثانیاً اگر این آیه در مقام تحدید نیست چه مقامی مقام تحدید است؟ آیۀ «لٰا تَقْرَبُوا الصَّلٰاهَ وَ أَنْتُمْ سُکٰاریٰ» به طور قطع مفهوم دارد و اکثر مسلمین از این مفهوم استفاده می کردند. آیات بعد در حکم ناسخ مفهوم این آیه است؛ و به هر حال مقایسۀ آیات حجاب به آیات خمر بی مورد و تکلف بیجاست.

صفحۀ 516.

اشاره

در روایت دیگر در مورد خواجگان (که ممکن است مملوک هم نباشند) سؤال شده است:

مُحَمَّدُ بْنُ اسْماعیلَ بْنِ بَزیع قالَ: سَأَلْتُ ابَا الْحَسَنِ الرِّضا علیه السلام عَنْ قِناعِ الْحَرائِرِ مِنَ الْخِصْیانِ. فَقالَ کانوا یَدْخُلونَ عَلیٰ بَناتِ ابِی الْحَسَنِ علیه السلام وَ لا یَتَقَنَّعْنَ. قُلْتُ: وَ کانوا احْراراً؟ قالَ: لا. قُلْتُ: فَالْاحْرارُ یُتَقَنَّعُ مِنْهُمْ؟ قالَ: لا.