فقه و حقوق جلد19 صفحه 583

ما برای اینکه بررسی کامل از این اصل کرده باشیم لازم است مطالب ذیل را رسیدگی کنیم:

1. آیا اخلاق اسلامی با رشد طبیعی استعدادها مباین است؟.

2. کشتن نفس یعنی چه؟.

3. اخلاق نوین جنسی بزرگترین عامل آشفتگی غرایز و مانع رشد طبیعی استعدادهاست.

4. دموکراسی در اخلاق.

5. مقایسۀ اخلاق جنسی با اخلاق اقتصادی و اخلاق سیاسی.

6. مهجوری و مشتاقی.

7. رشد شخصیت از نظر غریزۀ عشق

آیا اخلاق اسلامی با رشد طبیعی استعدادها مباین است؟

اینکه می گویند استعدادهای طبیعی را باید پروراند و نباید از آن جلوگیری کرد، مورد قبول ماست. اگر دیگران فقط از راه آثار نیکی که در پرورش استعدادها و آثار سوئی که در منع و جلوگیری

از پرورش آنها دیده اند به لزوم این کار توصیه می کنند، ما علاوه بر این راه از راه دیگر که به اصطلاح برهان «لِمّی» است بر این مدعا استدلال می کنیم.

ما می گوییم خداوند نه عضوی از اعضای جسمانی را بیهوده آفریده است و نه استعدادی از استعدادهای روحی را، و همان طوری که همۀ اعضای بدن را باید حفظ کرد و به آنها غذای لازم باید رساند، استعدادهای روحی را نیز باید ضبط کرد و به آنها غذای کافی داد تا سبب رشد آنها شود.

ما فرضاً از راه آثار به لزوم پرورش استعدادها و عدم جلوگیری از آنها پی نبرده بودیم، خداشناسی ما را به این اصل هدایت می کرد؛ همچنانکه می بینیم در صد سال پیش که هنوز درست به آثار نیک پروراندن استعدادها و آثار سوء ترک پرورش آن پی نبرده بودند دانشمندانی به همین دلیل به حفظ اعضای بدن و مهمل نگذاشتن قوای نفسانی توصیه می کردند.

پس در اثر [و] لزوم پروراندن استعدادها به طور کلی جای تردید نیست، بلکه