فقه و حقوق جلد19 صفحه 594

رشد شخصیت از نظر غریزۀ جنسی

یکی از مسائل مهم اخلاق جنسی مسألۀ عشق است. چنانکه می دانیم فلاسفه از قدیم الایام برای عشق فصل مخصوصی باز کرده و به بررسی ماهیت آن پرداخته اند.

ابن سینا رسالۀ مخصوصی در عشق فراهم آورده است. عرفا عشق را در همۀ اشیاء، ساری و عشق انسان به انسان را مظهر آن حقیقت کلی دانسته اند.

شعرای اهل ادب با آنکه شهوت را امری حیوانی و پست شمرده اند، عشق را ستایش کرده و به آن افتخار کرده اند، تا آنجا که مقایسۀ عقل و عشق و ترجیح عشق بر عقل بخشی از ادبیات ما را تشکیل می دهد.

عشقی که مورد ستایش واقع شده و از غیر مقولۀ شهوت دانسته شده است تنها عشق الهی نیست؛ حتی عشق انسان به انسان نیز در بعضی از اقسامش امری شریف و خارج از مقولۀ شهوت معرفی شده است.

نقطۀ مقابل این عده افرادی

بوده و هستند که عشق را چه از لحاظ مبدأ و چه از لحاظ کیفیت و چه از لحاظ هدف، جز حدّت و شدّت غریزۀ جنسی نمی دانند و به عشق مقدس ایمان و اعتراف ندارند. از نظر این عده استعمال عشق در مورد خداوند نیز خارج از نزاکت و ادب و عبودیت است.

از نظر دستۀ اول عشق تقسیماتی دارد؛ یکی از اقسام آن عشق انسان به انسان است. این عشق نیز به نوبۀ خود بر دو قسم است: جسمانی و نفسانی (و به تعبیر دیگر:

حیوانی و انسانی). ولی از نظر دستۀ دوم عشق تقسیمات و اقسامی ندارد، هرچه هست همان شهوت است و بس.

امروز در میان بعضی از فلاسفۀ جدید عقیدۀ سومی پیدا شده است. از نظر این عده ریشۀ همۀ عشقها امر جنسی است ولی همین امر جنسی در شرایط خاصی تدریجاً تغییر شکل می دهد و خاصیت جنسی و شهوانی خود را از دست می دهد و جنبۀ روحی و معنوی به خود می گیرد.

این عده به دوگونگی عشق قائل هستند، اما به معنی دوگونگی از لحاظ حالت و کیفیت و هدف و آثار، نه دوگونگی از لحاظ ریشه و مبدأ. از نظر این عده جای تعجب نیست که یک امر مادی شکل معنوی به خود بگیرد، زیرا میان مادیات و معنویات آنچنان دیوار غیر قابل عبوری وجود ندارد و به قول یکی از اهل نظر: «هر امر معنوی،