فقه و حقوق جلد20 صفحه 102

اگر درباره هرکس بتوان تردید کرد درباره شیخ طوسی نمی توان تردید کرد.

عظمت و شخصیت او به حدی است که گفته اند تا صدسال بعد از او هر فقیه و مجتهدی ظهور کرد عملًا مقلّد شیخ الطائفه بوده است.

رستاخیز علمی اسلامی

اسلام یک رستاخیز علمی به وجود آورد. آغاز این رستاخیز با طلوع اسلام توأم است. قرن اول و دوم دوره آمادگی و رنسانس است و قرن سوم و چهارم و پنجم دوره شکوفا شدن، هرچند بسیاری از علوم اسلامی در همان قرن اول و دوم بارور شد و ثمرات اولیه خویش را تحویل داد.

سرجان ملکم انگلیسی با کمال بی انصافی و تعصب دو قرن اول هجری را از نظر ایرانیان دوره رکود علمی و معنوی معرفی می کند «1» و حال آنکه این دو قرن به قول ادوارد براون از نظر علمی و معنوی از پرخروش ترین ازمنه تاریخ ایران است. ما اگر وضع فکری و علمی ایرانیان را در این دو قرن با قرون ما قبل اسلام مقایسه کنیم که در چه رکود و سکون و سکوتی بود می بینیم که ایرانیان در این دو قرن از لحاظ فکری و علمی و فرهنگی جنبش و تحرک بی سابقه ای پیدا کرده اند «2». البته اوج و کمال این جنبش در قرن سوم و چهارم و پنجم هجری رخ نمود.

یکی از جنبشها و نهضتهایی که

از همان قرن اول هجری در میان عموم مسلمانان اعم از سنی و شیعی، ایرانی و غیر ایرانی پدید آمد در زمینه مسائل فقهی بود.

مسلمانان از ابتدا که به اسلام ایمان آوردند خود را با دینی مواجه دیدند که مقررات زیادی در زمینه های مختلف زندگی اعم از فردی و اجتماعی و اعم از عبادات و معاملات و حقوق مدنی و خانوادگی و غیره دارد. در حدود پانصد آیه از قرآن مجید آیات الاحکام است. از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و همچنین از عترت طاهرین او روایات فوق العاده فراوانی در زمینه احکام وارد شده است. لهذا مسلمین وظیفه اولیه خود می دانستند که تکالیف خود را از نظر اسلامی در مسائل مختلف بدانند.

______________________________
(1) تاریخ ادبیات ادوارد براون، جلد اول، صفحه 302 و 312. ادوارد براون شخصاً تصریح می کند که من خودم را از این اشتباه بر کنار می دارم.
(2) برای توضیح بیشتر این مطلب به کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران تألیف نگارنده مراجعه شود.