فقه و حقوق جلد20 صفحه 107

تقنین اسلامی نیازمند به قیاس هستیم ریشه فاسدی است. ریشه این فکر این است که کتاب و سنت، وافی به بیان همه احکام و مقررات نیست و نوعی نارسایی و ناتمامی در کار است و بر ماست که این نقصان و ناتمامی را با اصل قیاس گرفتن اکمال و اتمام کنیم؛ و حال آنکه خداوند صریحاً در قرآن کریم می فرماید که این دین را اکمال و نعمت را تمام نموده و اسلام را به عنوان یک دین کامل و تامّ و تمام برای بشر پسندیده است: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلٰامَ دِیناً «1».

در نهج البلاغه خطبه ای است که سید رضی آن را تحت عنوان «فی ذمِّ اختِلافِ العُلَماءِ فی الْفُتْیا» آورده است. در آن خطبه (خطبه 18) علی علیه السلام کسانی را که «مِن عِندی» فتوا می دهند انتقاد می کند و می فرماید:

امْ انْزَلَ اللّٰهُ دیناً ناقِصاً فَاسْتَعانَ بِهِمْ عَلیٰ اتْمامِهِ؟ امْ کانُوا شُرَکاءُ لَهُ فَلَهُمْ انْ یَقُولوا وَ عَلَیْهِ انْ یَرْضیٰ؟ امْ انْزَلَ اللّٰهُ سُبْحانَهُ دیناً تامّاً فَقَصَّرَ الرَّسُولُ صلی الله علیه و آله عَنْ تَبْلیغِهِ وَ ادائِهِ وَ اللّٰهُ سُبْحانَهُ یَقُولُ «مٰا فَرَّطْنٰا فِی

الْکِتٰابِ مِنْ شَیْ ءٍ» وَ قالَ فیهِ تِبْیانُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ ذَکَرَ انَّ الْکِتابَ یُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضاً وَ انَّهُ لَا اخْتِلافَ فیهِ فَقالَ سُبْحانَهُ: «وَ لَوْ کٰانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللّٰهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلٰافاً کَثِیراً» وَ انَّ الْقُرآنَ ظاهِرُهُ انیقٌ وَ باطِنُهُ عَمیقٌ لا تَفْنی عَجائِبُهُ وَ لا تُکْشَفُ الظُّلُماتُ الّا بِهِ

. آیا خدا دین ناتمامی فرود آورده و آنگاه از این افراد برای تکمیل و تتمیم آن استمداد جسته است؟ یا اینها در خلق و فرود آوردن این دین با خدا شریک بوده اند و طبق قانون «حق مساوی شرکا» چون پاره ای از احکام را خداوند بیان کرده و آنها قبول کرده اند، باید پاره ای از احکام را اینان با رأی و خیال خود وضع کنند و خداوند قبول کند؟ یا شقّ سومی در کار است و آن اینکه خداوند دین کامل و تامّی نازل فرموده لکن پیغمبر در تبلیغ و رساندن آن به مردم کوتاهی کرده است و اینها قسمتهایی که پیغمبر اکرم به مردم نرسانده است با رأی و خیال خود آن را وضع می کنند، و حال آنکه