فقه و حقوق جلد20 صفحه 116

دیگری مناسب با روح قرن لازم است. این جمله را طوطی وار تکرار می کنند ولی اگر توضیح بخواهید که آن عواملی که در این قرن پیدا شده که ایجاب می کند قوانین اصلی زندگی بشر تغییر کند چیست، مقتضیات زمان یعنی چه و چگونه است، چه رابطه ای هست میان تکامل و تغییر وسایل زندگی و تغییر اصول و مقررات و مدارهای

زندگی، البته جوابی نخواهید شنید. آنها همین قدر فکر می کنند که مثلًا چون وسائل مسافرت عوض شده پس علی القاعده باید اصول اخلاق و مقررات اجتماع هم تغییر کند.

و البته کیست که نداند در این میان دستهایی در کار است که شرق را از اصولی که به آنها می بالد و پایه و مایه شخصیت اوست خلع و عریان کند تا او را به صورت لقمه قابل هضمی برای غرب درآورد؟.

اما یک نکته را نباید فراموش کنیم: بدون شک ما از نظر فقه و اجتهاد در عصری شبیه به عصر شیخ طوسی زندگی می کنیم، دچار نوعی جمود و اعراض از مواجهه با مسائل مورد نیاز عصر خود هستیم. ما نمی خواهیم زحمت گام برداری در راههای نرفته را که عصر ما پیش پای ما گذاشته به خود بدهیم. همه علاقه ما به این است که راههای رفته را برویم و جاده های هموار و کوبیده را بپیماییم. ما ترجیح می دهیم راه هفتصد ساله حل شبهه ابن قبّه را طی کنیم و حال آنکه امروز صدها شبهه از شبهه ابن قبّه مهمتر و اساسی تر و وابسته تر به زندگی عملی خود داریم. شیخ الطائفه بلکه شیخ الطائفه هایی برای قرن چهاردهم ضروری است که:

اولًا با ضمیری روشن نیازهای عصر خویش را درک کنند.

ثانیاً با شجاعت عقلی و ادبی از نوعی شجاعت شیخ الطائفه دست به کار شوند.

ثالثاً از چهارچوب کتاب و سنت خارج نگردند.

چه می دانیم، شاید روزگار آبستن به چنین مردانی که از امثال شیخ الطائفه ملهم خواهند بود بوده باشد. این قدر می دانیم که خداوند دین خود را وانخواهد گذاشت.