فقه و حقوق جلد20 صفحه 153

اگر شورای علمی در فقاهت پیدا شود و اصل تبادل نظر به طور کامل جامه عمل بپوشد، گذشته از ترقی و تکامل که در فقه پیدا می شود بسیاری از اختلاف فتواها از بین می رود.

چاره ای نیست، اگر مدعی هستیم که فقه ما نیز یکی از علوم واقعی دنیاست باید از اسلوبهایی که در سایر علوم پیروی می شود پیروی کنیم. اگر پیروی نکنیم معنایش این است که از ردیف علوم خارج است.

پیشنهادهای مفید و لازم دیگری هم داشتم که وقت گذشت و نمی توانم ذکر کنم، زیرا در حدود سه ربع ساعت دیگر وقت می گیرد، و می دانم راه بعضی از آقایان دور است تا به منزل برسند.

آیه ای که در طلیعه سخن خواندم این آیه کریمه بود: فَلَوْ لٰا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طٰائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذٰا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ. این آیه کریمه صریحاً دستور می دهد که گروهی از مسلمین می بایست در دین تفقّه کنند و دیگران

را از تفقّه خود بهره مند سازند.

تفقّه از ماده «فقه» است. معنای فقه، مطلق فهم نیست، بلکه فهم عمیق و بصیرت کامل به حقیقت یک چیز را فقه می گویند. «راغب» در مفردات می گوید: «الفقه هو التوصل الی علم غائب بعلم شاهد» یعنی فقه این است که از یک امر ظاهر و آشکار به یک حقیقت مخفی و پنهان پی برده شود. در تعریف «تفقّه» می گویند: «تَفَقَّهَ اذا طَلَبَهُ فَتَخَصَّصَ بِهِ» یعنی طلب کرد چیزی را و در آن تخصص پیدا کرد.

این آیه به مسلمانان می گوید که در فهم دین سطحی نباشند، عمیق فکر کنند، به معنا و روح دستورها پی برند.

این آیه کریمه مدرک اجتهاد و فقاهت است و همین آیه کریمه سند پیشنهادهای ماست. همچنانکه به حکم این آیه کریمه بساط اجتهاد و تفقّه در اسلام پهن شده است، به حکم همین آیه باید این بساط گسترده تر شود، به ضرورتها بیشتر توجه شود، شورای فقهی عملًا وارد کار شود، تک رویها منسوخ گردد، رشته ها تخصصی شود تا فقه ما راه تکامل خود را ادامه دهد.