فقه و حقوق جلد20 صفحه 17

درس چهارم: مسائل علم اصول

اشاره

ما برای آشنایی دانشجویان محترم با مسائل علم اصول کلیاتی ذکر می کنیم ولی از ترتیبی که اصولیون دارند پیروی نمی کنیم، بلکه ترتیب نوی که خود آن را بهتر می دانیم به مطالب می دهیم.

قبلًا گفتیم که علم اصول علم دستوری است، یعنی روش و راه استنباط صحیح احکام را از منابع اصلی به ما می آموزد. علی هذا مسائل علم اصول همه مربوط است به منابع چهارگانه ای که در درس دوم شرح دادیم. از این رو مسائل علم اصول یا مربوط است به کتاب و یا به سنت (و یا به هر دو) و یا به اجماع و یا به عقل.

اکنون می گوییم احیاناً ممکن است در مواردی بر بخوریم به اینکه از هیچ یک

از منابع چهارگانه نتوانیم حکم اسلامی را استنباط کنیم، یعنی راه استنباط بر ما مسدود باشد. در این موارد شارع اسلام سکوت نکرده است و یک سلسله قواعد و وظایف عملی- که از آنها به «حکم ظاهری» می توانیم تعبیر کنیم- برای ما مقرر کرده است.

به دست آوردن وظیفه عملی ظاهری پس از مأیوس شدن از استنباط حکم واقعی نیز خود نیازمند به این است که ما راه و روش و دستور استفاده از آن قواعد را بیاموزیم.

علی هذا علم اصول که علم دستوری است دو قسمت می شود. یک قسمت آن