فقه و حقوق جلد20 صفحه 204

تبدیل می شود به جنبه ملی و گسترش پیدا می کند و انسان تنها از خودش دفاع نمی کند، از دیگران هم که همان افراد ملت خودش باشد دفاع می کند، اگر از حدود ملی به حدود انسانی برسد از آن هم یک درجه مقدستر است.

نزاع، صغروی است نه کبروی

این است معنای جمله ای که عرض کردم نزاع در باب جهاد، به اصطلاح طلاب نزاع کبروی نیست نزاع صغروی است؛ یعنی نزاع در این نیست که آیا جهاد به عنوان دفاع مشروع است یا اگر دفاع هم نبود مشروع است. در این کبرای کلی هیچ کس تردید ندارد که جهاد فقط و فقط به عنوان دفاع مشروع است ولی بحث در مصداق دفاع است، بحث در صغرای این مطلب است که مصداق دفاع آیا فقط دفاع از شخص خود، حد اکثر از ملت خود است یا دفاع از انسانیت هم دفاع است؟

امر به معروف مصداق دفاع از حقوق انسانی است

عده ای می گویند و درست هم می گویند که دفاع از انسانیت هم دفاع است، و لهذا کسانی که به عنوان امر به معروف و نهی از منکر قیام می کنند قیامشان مقدس است. ممکن است کسی از نظر شخص خودش مورد تجاوز قرار نگیرد، خیلی هم محترم و معنون باشد و همۀ وسایل هم برایش فراهم باشد، از نظر ملت هم یعنی حقوق مادی ملت مورد تجاوز قرار نگرفته باشد ولی از نظر ایده های انسانی حقی مورد تجاوز قرار گرفته باشد، یعنی در جامعه ای که زندگی می کند حقوق مادی آن مردم و حقوق شخصی مادی خودش مورد تجاوز نیست، اما یک امری که به بشریت یعنی به مصلحت بشریت تعلق دارد مورد تجاوز است، یعنی آنجا که خوبیها و بدیها دو دسته می شوند و دسته خوبیها باید در اجتماع برقرار بشود و دسته بدیها باید از اجتماع برود، حال در این شرایط اینچنین شخصی اگر دید که معروفها به جای منکرها نشسته اند و منکرها به جای معروفها نشسته اند و به عنوان امر به معروف و

نهی از منکر قیام کرد، از چه دارد دفاع می کند؟ از حق شخص خودش؟ نه.

از حق اجتماع به معنای حق مادی ملت خودش؟ بازهم نه، به حق مادی مربوط نیست. از یک حق معنوی که به هیچ قوم و ملتی اختصاص ندارد دفاع می کند. آن حق معنوی به انسانها تعلق دارد. آیا ما این جهاد را باید محکوم کنیم یا باید مقدس