فقه و حقوق جلد20 صفحه 205

بشماریم؟ البته باید مقدس بشماریم چون دفاع از حقوق انسانهاست.

دفاع از آزادی، امروز هم مقدس است

در مسأله آزادی، شما می بینید امروز همانهایی هم که با آزادی مبارزه می کنند، برای اینکه عمل خودشان را موجه جلوه بدهند می گویند ما از آزادی دفاع می کنیم، چون می دانند که دفاع از آزادی مفهوم مقدسی است. اگر جنگیدن واقعاً برای دفاع از آزادی باشد بحق است، لهذا می آیند نام تجاوز خودشان را «دفاع از آزادی» می گذارند. این، اذعان به این مطلب است که حقوق انسانیت هم قابل دفاع است، جنگ برای حقوق انسانیت مشروع و مفید است.

آیا توحید، حق شخصی است یا حق عمومی؟

یک مسأله در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد و آن اینکه آیا توحید، اصل لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ* جزء حقوق انسانیت است یا جزء حقوق انسانیت نیست؟ ممکن است کسی اینجور نظر بدهد و بگوید توحید جزء حقوق انسانیت نیست، جزء مسائل شخصی افراد و یا حد اکثر جزء مسائل قومی ملتهاست؛ یعنی بنده ممکن است موحد باشم، اختیار دارم، می خواهم موحد باشم یا مشرک، و وقتی موحد شدم کسی حق ندارد مزاحم من بشود چون حق شخصی من است. ولی اگر آن دیگری مشرک شد بازهم حق شخصی خودش است. یک واحد ملی در قوانین خودشان سه حالت دارند: یک وقت می آیند توحید را به عنوان یک امر رسمی انتخاب می کنند و غیر موحد را نمی پذیرند، یک وقت شرک را مذهب رسمی قرار می دهند و یک وقت هم آزادی می دهند، هر کسی هر جور بود میل خودش. اگر توحید جزء قوانین ملی یک ملت قرار گرفت جزء حقوق آن ملت است، اگر نبود نه. این یک جور نظر است.

ولی یک نظر دیگر این است که توحید هم مثل آزادی جزء حقوق انسانی است.

ما در مورد آزادی

عقیده گفتیم که معنی حق آزادی این نیست که آزادی یک فرد از طرف دیگری مورد تهدید قرار نگیرد بلکه ممکن است از طرف خودش مورد تهدید قرار گیرد. پس اگر مردمی برای توحید و برای مبارزه با شرک بجنگند جنگشان جنبه دفاعی دارد نه جنبه استخدامی و استعماری و استثماری و تجاوز.

حالا درست توجه کردید اینکه می گوییم نزاع صغروی است چه معنایی دارد؟