فقه و حقوق جلد20 صفحه 222

افراد همین مردم باید به دفاع بپردازند. اهل کتاب اگر در

ظلّ دولت اسلامی بسر ببرند نه موظفند که آن مالیاتهای اسلامی را بپردازند و نه موظفند که در جهادها شرکت کنند با اینکه منفعت جهاد عاید حال آنها می شود. بنابراین وقتی که دولت اسلامی امنیت مردمی را تأمین می کند و آنها را تحت حمایت خودش قرار می دهد، چه مردمِ خودش باشد چه غیر خودش، یک چیزی هم از مردم می خواهد، مالی یا غیر مالی. از اهل کتاب به جای زکات و غیر زکات از خراج و مقاسمات، جزیه می خواهد و حتی به جای سربازی هم جزیه می خواهد؛ و لهذا در صدر اسلام اینچنین بوده است: هر وقت اهل کتاب داوطلب می شدند که بیایند در صفهای مسلمین به نفع مسلمین بجنگند مسلمین جزیه را برمی داشتند و می گفتند ما این جزیه را از شما می گیریم به دلیل اینکه شما سرباز نمی دهید، حالا که شما سرباز می دهید ما حق نداریم از شما جزیه بگیریم. در تفسیر المُنار شواهد تاریخی بسیاری از کتب مختلف تاریخ آمده است که مسلمین صدر اسلام جزیه را به جای سربازی می گرفتند، به اهل کتاب می گفتند شما که حالا در ظلّ دولت ما زندگی می کنید و ما از شما حمایت می کنیم ولی شما به ما سرباز نمی دهید (مسلمین هم از آنها سرباز قبول نمی کردند) به جای سرباز جزیه بدهید؛ و اگر مسلمین احیاناً در مواردی اعتمادی پیدا می کردند و از آنها سرباز می پذیرفتند دیگر جزیه نمی گرفتند.

بنابراین جزیه، خواه از نظر لغوی عربی و از ماده جزاء باشد و خواه معرّب گزیه باشد، این قدر مسلّم است که از نظر مفهوم قانونی یک پاداشی است به دولت اسلامی از طرف رعیت غیر مسلمان اهل کتاب

خودش در مقابل خدمتی که برای آنها انجام می دهد و از آنها سرباز و مالیات نمی گیرد.

از همین جا معلوم شد که آن ایراد اولی که گفتند چطور می شود که اسلام به خاطر جزیه دست از جهاد برمی دارد، جوابش این است که جهاد را اسلام برای چه می خواهد؟ جهاد را برای تحمیل عقیده نمی خواهد، برای مانع از میان برداشتن می خواهد. وقتی طرف می گوید با تو جنگ ندارم، بنابراین دیگر مانعی برای تبلیغ عقیده ایجاد نمی کند، وقتی که مانعی برای تبلیغ عقیده ایجاد نمی کند او هم باید سرسختی نکند به حکم وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهٰا «1» اگر خضوع کردند و اگر بال سلم