فقه و حقوق جلد20 صفحه 290

4 مسئلۀ ربا و بانک

اشاره

این جلسه، جلسۀ خاتمه و پایان است «1». به طور خلاصه یک نوع نتیجه گیری می کنیم از آنچه گفتیم و ابتدا پاسخ سؤالاتی را که در جلسۀ پیش مطرح شد به طور خلاصه عرض می کنم.

سؤالی را مطرح کردند که البته سؤال خوبی بود و در آن مسئله ای ذکر شد که این گونه امور را به تعبیر فقها عناوین ثانویه می گویند. گفتند این مطلب را نباید مورد غفلت قرار داد که اگر ما به انتظار چیزی که ایده آل است و فعلًا وجود ندارد باشیم و از امکانات موجود استفاده نکنیم و اینها را ممنوع بدانیم، عواقب بسیار سوئی خواهد داشت. مثال خوبی ذکر کردند و آن مسأله حکومت جور است که این مسأله اتفاقاً در فقه هم مطرح است. اسلام نظریه ای دارد در باب حکومت و حاکم که باید چنین و چنان باشد. ولی در شرایطی مثل الان که چنین حکومتی وجود ندارد «2»، یعنی آن حکومتی که موجود است غیر از حکومت ایده آل است، با توجه به اینکه پستهای دولتی به منزلۀ سنگرهاست، اگر مسلمانان واقعی- که در واقع در اقلیت هستند- به دلیل اینکه حکومتْ

صالح نیست، تمام پستها را رها کنند و بگویند قبول این پستها همکاری با حکومت جور است و ما نباید در این کارها دخالت کنیم، نتیجه اش ذلت و بدبختی مسلمین است. حدیثی است که در فقه هم مورد استناد است. می گویند:

ما لا یُدْرَکُ کُلُّهُ لا یُتْرَکُ کُلُّهُ

چیزی که همه اش را نمی شود به دست

______________________________
(1) [این جلسه در برخی موارد حالت پرسش و پاسخ دارد. در این موارد سخنان حضار با حروف ریزتر ذکر شده است.]
(2) [باید توجه داشت که این بحثها قبل از انقلاب اسلامی ایراد شده است.]