فقه و حقوق جلد20 صفحه 292

ربا

گرفتن بدانیم درست نیست، بلکه راه مضاربه صحیح است و این، مطلب تازه ای نبود. چیزی که بود ایشان تعبیر بورس کردند که به معنی خرید سهام است. البته این مطلب به این شکل قبلًا به ذهنم نیامده بود و این برای من مشکلی بود که اگر بنا شود سرمایه های جزئی وارد کارهایی نظیر خرید سهام بشود، این کار عملًا دچار اشکال می شود زیرا مرتب افراد می آیند سرمایه ای در بانک می گذارند و اگر بانک بخواهد آنها را در موارد مختلف شریک کند، در عمل ممکن است دچار اشکال شود؛ به خلاف وضع جاری بانک که پول را از افراد می گیرد برای خودش و بعد پول خودش را به عنوان ربا می دهد. این اشکال ندارد. ایشان به این صورت گفتند و شاید آقای مهندس طاهری هم نظرشان این بوده که اساساً بانک سهام را خودش مستقیماً می خرد، یعنی بانک خودش مستقیماً وارد عمل مضاربه یا مزارعه و نظیر اینها می شود و خودش مستقیماً در سهام شرکت می کند. بعد افراد دیگری که می آیند پولی را به عنوان سپردۀ ثابت بپردازند، بانک به موجب اجازه ای که از طرف سایر شرکا دارد سهام خودش را به آنها می فروشد و حتی ممکن است اگر مصالح کلی بانک اقتضا کند به قیمت گرانتر هم بفروشد. به هر حال آن مشکل محاسبه هم به این طریق حل می شود که بانک خودش مستقیماً سهام را بخرد و بعد این سهام را به اشخاص بفروشد. ممکن است کسی اشکال کند که معمولًا مردم در سپرده ها و پس اندازها پول را می دهند برای اینکه هرگاه خواستند بتوانند آن را پس بگیرند ولی اگر بخواهد به صورت خرید

سهام باشد، بسا هست که نتوانند آن را پس بگیرند.

پاسخ این است که بانک در اینجا نقش دلال را بازی می کند به این صورت که مثلًا یکی از شرکا می خواهد سهام یک کارخانۀ قند را بخرد و شریک دیگری می خواهد آن سهام را بفروشد ...

- در عمل غیر ممکن می شود، زیرا مثلًا من پولی را در بانک می گذارم و دو روز دیگر می روم آن را پس می گیرم. اگر بانک بخواهد حساب کند که امروز فلان مقدار به من بفروشد و دو روز دیگر آن را پس بدهد ...

نه، حساب جاری غیر از این است. در عمل این طور نیست. در عمل انسان پولهایی را که احتمال می دهد چند روز دیگر می خواهد آن را پس بگیرد، به صورت حساب جاری می گذارد ولی معمولًا پولهایی را به صورت پس انداز یا سپرده می گذارند که لااقل به حسب احتمال به این زودیها آن را پس نمی گیرند.