فقه و حقوق جلد20 صفحه 329

غیر عمدی است. اگر کسی به عمد با اتومبیل خود به اتومبیل دیگری خسارتی وارد کند، مسلّم در اینجا بیمه گر تعهدی ندارد. اما صحبت در جایی است که او به عمد نزده ولی به هر حال زده و لو منشأش این است که از قانون راهنمایی و رانندگی تخلف کرده است. از نظر قانون، این شخص مسئول خسارتی است که بر اتومبیل شخص دیگر وارد شده. مؤسسۀ بیمه این خسارت را متعهد می شود.

این مسأله از نظر فقه این طور مطرح است که در خسارتهای غیر عمدی که انسان بر شخص دیگر وارد می کند، حدود ضمانش چقدر است؟ کسی که خسارت وارد کرده، خودش باید ضامن باشد تا بیمه گر از طرف او عهده دار شود. اگر شرعاً ضامن نباشد، مؤسسۀ بیمه چه چیزی را می خواهد بدهد؟!.

برای توضیح این مطلب ابتدا این مسأله باید روشن شود که اگر اتومبیلی به اتومبیل

دیگر زد و عمد هم نداشت، آیا خسارت را باید بدهد یا نه؟ اگر شرعاً خسارت را باید بدهد، برای بیمه گر هم تعهد کردن این مسئولیت واقعی مانعی ندارد.

اما اگر فرض کردیم که شرعاً این شخص خودش نباید خسارت را بپردازد و قانون دولت هم اگر می گیرد به زور می گیرد، در این صورت خود بیمه هم اشکال پیدا می کند، زیرا موضوع بیمه پرداخت پولی است که ظلماً گرفته می شود. آن وقت این شبهه پیش می آید که آیا بیمه در مورد پولهایی که ظلماً پرداخت می شود درست است یا نه؟ ممکن است کسی بگوید درست نیست از باب اینکه نوعی اعانت به ظلم است. اصلًا نباید صاحب آن اتومبیل از این شخص خسارت بگیرد. اینکه بیمه گر کمک به او را تعهد می کند خود نوعی اعانت به ظلم است.

پس این مسأله باید مشخص شود که حدود مسئولیتها چقدر است. و اتفاقاً این مسأله در فقه هم زیاد مطرح شده و مسائل زیادی برایش ذکر گردیده و گفته اند در مسأله ضامن شدن یعنی عهده دار شدن، هیچ گاه لازم نیست که انسان به عمد خسارتی وارد کرده باشد. موارد زیادی داریم که انسان خسارت را به غیر عمد وارد می کند ولی باید آن را بپردازد. این مطلب را ان شاء اللّٰه در جلسۀ دیگر توضیح خواهیم داد.