فقه و حقوق جلد20 صفحه 334

است و یک بیمۀ به شرط حیات.

- در این صورت روح مسأله مقداری فرق می کند، یعنی بیمه گر و بیمه گزار هیچ کدام آرزویی برای مردن دیگری ندارد.

جواب: بله، از جنبۀ اخلاقی درست است.

- آیا اشکالی از جهت مقدار اضافۀ بر ذخیره که از سوی یک طرف تعیین می گردد پیدا نمی شود؟.

جواب: در فرضی که ایشان گفتند دو مطلب جدید کشف می شود. یکی همان مطلب

که بیمه های به شرط فوت و به شرط حیات یک نوع سوم نیست بلکه یک بیمۀ مرکب است و در واقع مرکب از دو بیمه است: یکی بیمۀ به شرط فوت و دیگر بیمۀ به شرط حیات. ولی این بیمه تفاوتی با هر یک از آن دو نوع دارد و آن اینکه آن جنبۀ سوء اخلاقی را- همان طور که خود ایشان توضیح دادند از بین می برد؛ یعنی دیگر انتظار فوت بیمه گزار وجود ندارد زیرا مؤسسۀ بیمه به شرط فوت باید بپردازد، به شرط حیات هم باید بپردازد. اما به ربا نزدیکتر می شود، چون محاسبۀ مؤسسات بیمه بر اساس رباست؛ یعنی مجموع حق بیمه ها را حساب می کنند و سپس نزولهایی را که در طول مدت مقرر به آن تعلق می گیرد به آن می افزایند، به طوری که همیشه پولی که بیمه گر می پردازد بیشتر از پولی است که بیمه گزار پرداخته است و هیچ گاه برابر نخواهد بود.

- تا چندی پیش پول پرداختی کاملًا با پول دریافتی برابر بود ولی اخیراً بیمه گر به لحاظ رشد منفی ای که معمولًا پول دارد، به طور یکجانبه مقداری به پول دریافتی اضافه می کند و می پردازد.

جواب: مقصودتان از رشد منفی، ارزان شدن پول است؟ آن، مطلب دیگری است و اشکال ندارد.

سؤال: فرمودید بیمه باید زمانش مشخص باشد. اما بعضی از بیمه ها زمانش مشخص نیست، مثل بیمۀ آتش سوزی که گفته می شود: «موقعی که آتش گرفت» یعنی زمانش مشروط است.

جواب: نه، بیمه برای مدت یک سال که در این مدت اگر آتش سوزی رخ داد بیمه گر خسارت را بپردازد. این درست است.

سؤال: بیمه های موضعی که مثلًا یک فوتبالیست پایش را و یا یک خواننده

فقه و حقوق (مجموعه آثار)،

ج 20، ص: 380

صدایش را بیمه می کند چگونه است و شرطش چیست؟.

جواب: این نوع بیمه نظیر بیمۀ مرض است، منتها موضوعش محدودتر یعنی یک عضو خاص است؛ مثل بیمۀ نقص عضو است، بیمۀ جداگانه ای نیست.

سؤال: در مسأله ماهیت بیمه تشخیص بین اینکه ما نگرانی خود را بیمه می کنیم و یا می خواهیم عین کالایمان را همیشه داشته باشیم، خیلی مشکل است. بیمه گزار پولی را می پردازد تا اگر خسارتی به کالای او وارد شد عین کالا را داشته باشد. شاید برای مسأله بیمه یک چهارچوب جدیدی لازم باشد. در مسأله نقص عضو هم بیمه کردن، نگرانی را از بین نمی برد زیرا مؤسسۀ بیمه مرتب مواظب آن عضو خاص نیست که نقصی به آن وارد نشود.

جواب: ولی این مقدار تعهد می کند که اگر نقصی وارد شد، در حد ممکن جبران خسارت نماید.

به این نکته باید توجه داشت که یک مسأله این است که ماهیت آنچه که اکنون در دنیا وجود دارد چیست؟ و آیا همان چیزی که وجود دارد می تواند درست باشد یا نه؟ مسأله دیگر اینکه اگر آنچه که وجود دارد درست نبود، ما بیاییم به آن صورت دیگری بدهیم و مثلًا آن را به شکل صلح درآوریم. این، مسأله دیگری است که اگر ما فهمیدیم بیمه ای که وجود دارد به هیچ وجه قابل اصلاح نیست، می گوییم پس خود ما مسلمانها بیاییم یک چیز دیگری مثلًا از نوع صلح را جانشین بیمه بکنیم و اصلًا ماهیتش را تغییر بدهیم. این یک مطلب علی حده است. بحث ما این است که ماهیت همین چیزی را که در میان مردم وجود دارد تشریح کنیم. ما نگفتیم این سخن را که ماهیت

بیمه تأمین است از پیش خود داریم می سازیم، بلکه خواستیم بگوییم آنچه که در خارج وجود دارد همین است که اشخاص چون همیشه بیم خسارتهای عظیم را دارند: خسارت وارد بر مال التجاره، بیم ورشکستگی، بیم از کار افتادگی، بیم درماندگی و ... برای یک تعهد در مقابل این بیم که به آنها اطمینان ببخشد ارزش قائل اند. ما فکر می کنیم آنچه وجود دارد اساساً همین است، نه اینکه آنچه وجود دارد معاوضۀ میان پول بیمه گزار یعنی حق بیمه و پولی است که بیمه گر می پردازد ولی ما می خواهیم آن را به این شکل درآوریم.